در عصر حاضر مشتری به عنوان عامل اصلی و محوری در بقاء و رشد سازمان قلمداد می‌شود. سازمان‌ها علاوه بر جذب مشتری دغدغه ایجاد رابطه مستمر و در یک کلام حفظ مشتریان را دارند سه مفهوم بازاریابی رابطه‌مند، رضایت مشتری و وفاداری مشتری به عنوان اصلی‌ترین مفاهیم مؤثر بر حفظ مشتری مشتریان مطرح هستند.هم چنین شدّت رقابت در بازارها و درک اهمیّت حفظ مشتریان برای سازمان‌ها موجب شده آن‌ ها به تدریج به سمت ایجاد و حفظ روابط بلندمدت با مشتریان گام بردارند و طبق نظر محققان، توجه به رویکرد بازاریابی رابطه‌مند برای ایجاد رضایت و وفاداری در مشتریان، مناسب‌ترین گزینه برای تحقق این امر می‌باشد. بر این اساس، تحقیق حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر حفظ مشتری با رویکرد بازاریابی رابطه‌مند و عوامل رضایت مشتری و وفاداری مشتری، صورت گرفته است. این پژوهش از نوع مطالعات پیمایشی بوده و برای جمع‌ آوری داده‌ها نیز از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. در تحقیق حاضر به این ترتیب تمامی مشتریان مواد شوینده گلرنگ در کلان شهر تهران به عنوان جامعه آماری و نمونه‌ای 399 نفری از این مشتریان برای مطالعه در نظر گرفته شد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌ها نیز از روش آماری رگرسیون ساده و رگرسیون چندگانه و بسته نرم‌افزاری SPSS بهره گرفته شده است.

نتایج تحقیق نشان داده است که متغیرهای بازاریابی رابطه‌مند و رضایت مشتری و وفاداری مشتری بر حفظ مشتری، تاثیرگذار است.

 

واژگان‌کلیدی: حفظ مشتری، بازاریابی رابطه‌مند، وفاداری مشتری، رضایت مشتری

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          صفحه

 

فصل اول: مقدمه و کلیات  طرح تحقیق… 1

1-1. مقدمه. 2

1-2. بیان مسئله. 2

1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق.. 5

1-4. اهداف پژوهش…. 6

1-5. سوالات پژوهش…. 6

1-6. فرضیات تحقیق.. 7

1-7. متغیرهای پژوهش…. 8

1-7-1. متغیرهای مستقل.. 8

1-7-2. متغیرهای وابسته. 9

1-8. مواد و روش انجام تحقیق.. 9

1-9. جامعه آماری، نمونه و روش نمونه‌گیری.. 9

1-10. جنبه جدید بودن و نوآوری.. 10

1-11. قلمرو تحقیق.. 10

1-11-1. قلمرو مکانی.. 10

1-11-2. قلمرو زمانی تحقیق.. 10

1-11-3. قلمرو موضوعی.. 10

1-12. تعاریف واژگان تحقیق.. 10

1-12-1. حفظ مشتری.. 10

1-12-2. بازاریابی رابطه‌مند. 11

1-12-3. اعتماد. 11

1-12-4. تعهد. 12

1-12-5 مدیریت ارتباطات… 12

1-12-6. مدیریت تعارض…. 12

1-12-7. رضایت مشتری.. 13

1-12-8. وفاداری مشتری.. 13

 

فصل دوم: مبانی نظری پژوهش…. 14

2-1. مقدمه. 15

2-2. پیشینه نظری تحقیق.. 16

2-2-1. حفظ مشتری.. 16

2-2-1-1. مفهوم حفظ مشتری.. 16

2-2-1-2. تعاریف حفظ مشتری.. 16

2-2-3. تعریف مشتری.. 17

2-2-4. شناخت مشتریان لازمه حفظ آنها 18

2-2-4-1. شناسایی مشتری.. 18

2-2-4-2. مفهوم ارزش چرخه عمر مشتری (CLV) 20

2-2-4-3. چرا ارزش دوره عمر مشتری دارای اهمیت است؟ 21

2-2-5. اهمیت و مزایای حفظ مشتریان.. 21

2-2-6. گام‌ها و اقدامات ضروری برای حفظ و رضایت مشتری.. 22

2-2-7. هزینه جذب مشتری.. 23

2-3. بررسی رویکرد بازاریابی رابطه‌مند. 24

2-3-1. مفهوم بازاریابی رابطه‌مند. 24

2-3-2. تعاریف بازاریابی رابطه‌مند. 26

2-3-3. دیدگاه بازاریابی رابطه‌مند. 26

2-3-3-1. تفاوت‌های اصلی بازاریابی رابطه‌مند با تئوری بازاریابی سنتی از نقطه نظر گادسون.. 27

2-3-5. ابعاد بازاریابی رابطه‌مند. 28

2-3-5-1. بعد تاكتیكی.. 28

2-3-5-2. بعد استراتژیك…. 28

2-3-6. مزایای بازاریابی رابطه‌مند. 29

2-3-7. مزایای مشتریان از ایجاد ارتباط با سازمان.. 30

2-4. بنیان‌های مهم بازاریابی رابطه‌مند. 31

2-4-1. اعتماد. 31

2-4-2. مدیریت ارتباطات… 33

2-4-3. تعهد. 35

2-4-4. مدیریت تعارض…. 37

2-4-4-1. آثار و پیامدهای تعارض…. 37

2-4-4-2. سبک‌ها و راهبردهای مدیریت تعارض…. 37

2-4-5. نیازهای اجرایی بازاریابی رابطه‌مند. 39

2-5. بازاریابی رابطه‌مند و لزوم حفظ مشتریان با ارزش…. 42

2-6. بازاریابی رابطه‌مند و مدیریت ارتباط با مشتری.. 44

2-7. رضایت مشتری.. 46

2-7-1. مفهوم رضایت مشتری.. 46

2-7-2. تعریف رضایت مشتری.. 47

2-7-3. اهمیت رضایتمندی.. 47

2-7-4. ابعاد رضایت مشتری.. 49

2-7-4-1. بعد مبادله‌ای.. 49

2-7-4-2. بعد کلی.. 49

2-7-5. روش‌های اندازه‌گیری رضایت مشتری.. 50

2-7-5-1. روش‌های عینی.. 50

2-7-5-2. روش‌های نظری یا مفهومی.. 50

2-7-6. روش‌های موثر برای کسب رضایت مشتری.. 51

2-8. وفاداری مشتری.. 51

2-8-1. مفهوم وفاداری مشتری.. 51

2-8-2. تعریف وفاداری مشتری.. 52

2-8-3. اهمیت وفاداری.. 53

2-8-4. انواع وفاداری.. 56

2-8-5. رویکرد‌های وفاداری مشتری.. 57

2-8-5-1. رویکرد رفتاری.. 58

2-8-5-2. رویکرد نگرشی.. 58

 

2-8-5-3. رویکرد شناختی.. 58

2-8-6. مزایای وفاداری مشتریان برای سازمان.. 59

2-9. ارتباط عوامل موثر بر حفظ مشتریان.. 60

2-9-1. بازاریابی رابطه‌مند و حفظ مشتری.. 60

2-9-2. بازاریابی رابطه‌مند و وفاداری مشتری.. 61

2-9-3. بازاریابی رابطه‌مند و رضایت مشتریان.. 62

2-9-4. رضایت مشتریان و وفاداری مشتریان.. 63

2-9-5. وفاداری مشتری و حفظ مشتری.. 66

2-9-6. رضایت مشتری و حفظ مشتری.. 66

2-10. پیشینه کاربردی پژوهش…. 67

2-10-1. تاریخچه صنعت مواد شوینده گلرنگ در ایران.. 67

2-10-2. پیشینه مطالعات داخلی.. 70

2-10-3. پیشینه مطالعات خارجی.. 71

2-11. چارچوب نظری تحقیق.. 71

2-11-1. فرضیات تحقیق.. 72

2-11-2. مدل مفهومی تحقیق.. 76

 

فصل سوم: روش‌شناسی تحقیق… 78

3-1. مقدمه. 79

3-2. روش تحقیق.. 79

3-3. مراحل انجام تحقیق.. 81

3-4. جامعه و نمونه آماری.. 81

3-4-1. جامعه آماری.. 81

3-4-2. نمونه آماری.. 82

3-4-2-1. اندازه حجم نمونه. 83

3-4-3. روش نمونه‌گیری.. 83

3-5. ابزار گردآوری داده‌ها 83

3-5-1. کتابخانه‌ای.. 84

3-5-2. میدانی.. 84

3-6. سنجش روایی(اعتبار پرسشنامه) 85

3-7. سنجش پایایی(اعتماد) پرسشنامه. 86

3-8. روش‌ها و فنون آماری.. 88

3-9. روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها 88

3-9-1. آمار توصیفی.. 88

3-9-2. آمار استنباطی.. 88

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها 90

4-1. مقدمه. 91

4-2. تحلیل توصیفی داده‌ها 91

4-3. تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه‌ها 96

4-3-1. آزمون فرضیه‌ها 96

 

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها 111

5-1. مقدمه. 112

5-2. نتایج به دست آمده ازآمار توصیفی.. 113

5-3. نتایج به دست آمده از آمار استنباطی.. 113

5-4. نتایج آزمون فرضیات تحقیق و مقایسه نتایج با پیشینه تحقیق.. 113

5-4-1. نتایج آزمون فرضیات اصلی تحقیق.. 113

5-4-1-1. نتایج آزمون فرضیه اصلی اول.. 113

5-4-1-2. نتایج آزمون فرضیه اصلی دوم. 114

5-4-1-3. نتایج آزمون فرضیه اصلی سوم. 114

5-4-1-4. نتایج آزمون فرضیه اصلی چهارم. 115

5-4-1-5. نتایج آزمون فرضیه اصلی پنجم.. 115

5-4-2. نتایج آزمون فرضیات فرعی تحقیق.. 116

5-4-2-1. نتایج آزمون فرضیه‌های فرعی اول و فرعی پنجم.. 116

5-4-2-2. نتایج آزمون فرضیه‌های فرعی دوم و فرعی ششم.. 116

5-4-2-3. نتایج آزمون فرضیه‌های فرعی سوم و هفتم.. 116

5-4-2-4. نتایج آزمون فرضیه‌های فرعی چهارم و هشتم.. 117

5-5. مدل نهایی تحقیق.. 117

5-6. پیشنهادها و محدودیت‌های تحقیق.. 118

5-6-1. محدویت‌های تحقیق.. 118

5-6-2. پیشنهادای کاربردی.. 119

5-6-2-1. پیشنهادهای مرتبط با فرضیه اصلی 1و2 (تاثیر بازاریابی رابطه مند بر وفاداری مشتری و رضایت مشتری) 119

5-6-2-2. پیشنهاد‌های مرتبط با فرضیه اصلی 3 و 5 (تاثیر رضایت مشتری بر وفاداری مشتری و تاثیر رضایت مشتری بر حفظ مشتری) 119

5-6-2-3. پیشنهادهای مرتبط با فرضیه اصلی 4 (تاثیر وفاداری مشتری بر حفظ مشتری) 120

5-6-2-4. پیشنهادهای مرتبط با فرضیه فرعی اول و پنجم( تاثیر اعتماد بر وفاداری مشتری و رضایت مشتری) 120

5-6-2-5. پیشنهادهای مرتبط با فرضیه فرعی دوم و ششم(تاثیر تعهد بر وفاداری مشتری و رضایت مشتری) 121

5-6-2-6. پیشنهادهای مرتبط با فرضیه فرعی سوم و هفتم (تاثیر مدیریت ارتباطات بر وفاداری مشتری و رضایت مشتری) 121

5-6-2-7. پیشنهادهای مربوط با فرضیه فرعی چهارم و هشتم (تاثیر مدیریت تعارض بر وفاداری مشتری و رضایت مشتری) 122

5-6-3. پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آتی.. 123

 

منابع و مآخذ.. 124

الف) منابع فارسی.. 125

ب) منابع انگلیسی.. 127

 

پیوست‌ها 130

چکیده انگلیسی.. 158

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          صفحه

 

جدول (2-1) انواع وفاداری.. 57

جدول (2-2) ابعاد وفاداری.. 59

جدول (2-3) تحقیقات داخلی انجام شده در زمینه حفظ مشتری.. 70

جدول (2-4) برخی تحقیقات خارجی انجام شده در زمینه حفظ مشتری.. 71

جدول (3-2) منابع، شاخص‌ها و سوالات پرسشنامه. 85

جدول (3-3) جدول پایایی سوالات پرسشنامه. 87

جدول (3-4) روش های آماری استفاده شده و کاربرد آنها 88

جدول (4-1) جدول فراوانی برای سن پاسخ دهندگان به پرسشنامه. 92

جدول (4-2) جدول فراوانی برای تحصیلات پاسخ دهندگان به پرسشنامه. 93

جدول (4-3) جدول فراوانی برای شغل پاسخ دهندگان به پرسشنامه. 94

جدول (4-4) جدول فراوانی برای جنسیت پاسخ دهندگان به پرسشنامه. 95

جدول (4-5) میانگین و انحراف معیار متغیر مستقل بازاریابی رابطه‌مند. 97

جدول (4-6) میانگین و انحراف معیار متغیر وابسته وفاداری مشتری.. 97

جدول (4-7) جدول آزمون رگرسیون برای فرضیه اول.. 98

جدول (4-8) جدول تحلیل واریانس رگرسیون فرضیه‌های فرعی 1.. 100

جدول (4-9) جدول ضرایب رگرسیون فرضیه‌های فرعی 1.. 100

جدول (4-10) میانگین و انحراف معیار متغیر وابسته رضایت مشتری.. 101

جدول (4-11) آزمون رگرسیون برای فرضیه دوم. 101

جدول (4-12) جدول تحلیل واریانس رگرسیون چندگانه فرضیه‌های فرعی 2.. 103

جدول (4-13) جدول ضرایب رگرسیون فرضیه‌های فرعی 2.. 103

جدول (4-14) آزمون رگرسیون برای فرضیه سوم. 104

جدول (4-15) آزمون رگرسیون برای فرضیه چهارم. 105

جدول (4-16) میانگین و انحراف معیار متغیر وابسته حفظ مشتری.. 107

جدول (4-17) آزمون رگرسیون برای فرضیه پنجم.. 107

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          صفحه

 

نمودار (4-1) نمودار دایره‌ای برای سن پاسخ دهندگان به پرسشنامه. 92

نمودار (4-2) نمودار دایره‌ای برای تحصیلات پاسخ دهندگان به پرسشنامه. 93

نمودار (4-3) نمودار دایره‌ای برای شغل پاسخ دهندگان به پرسشنامه. 94

نمودار (4-4) نمودار دایره‌ای برای جنسیت پاسخ دهندگان به پرسشنامه. 95

نمودار (4-5) نمودار پراکنش و خط رگرسیون متغیرهای بازاریابی رابطه‌مند و وفاداری مشتری.. 99

نمودار (4-6) نمودار پراکنش و خط رگرسیون متغیرهای بازاریابی رابطه‌مند و رضایت مشتری.. 102

نمودار (4-7) نمودار پراکنش و خط رگرسیون متغیرهای رضایت مشتری و وفاداری مشتری.. 105

نمودار (4-8) نمودار پراکنش و خط رگرسیون متغیرهای وفاداری مشتری و حفظ مشتری.. 106

نمودار (4-9) نمودار پراکنش و خط رگرسیون متغیرهای وفاداری مشتری و حفظ مشتری.. 108

 

 

 

فهرست شکل‌ها

عنوان                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          صفحه

 

شکل (2-1) تکنیک‌های مختلف بازاریابی.. 28

شکل (2-2) روش‌های اندازه‌گیری رضایت مشتریان.. 50

شکل (2-3) مدل مفهومی عوامل موثر بر حفظ مشتریان.. 77

 

 

 

 

 

 

فصل اول:
مقدمه و کلیات  طرح تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1. مقدمه

در حال حاضر که اقتصاد جهانی وارد یک دوران آشفتگی و بی‌اطمینانی دیرپا شده است واین در حالی هست که نیازهای مشتریان در حال تغییر است و به همین ترتیب، رفتار آن‌ ها نیز متفاوت می‌شود؛ کمتر شرکتی هست که در واکنش به نیازها و رفتارهای متغیر مشتریان، بتواند از اجبار انتخاب‌های دشوار که خود باعث افزایش فشار هزینه‌ها و ریسک‌های رقابتی جدید می‌شود، بپرهیزد. با این حال، در دوران‌های متغیر، فرصت‌هایی نیز افزون بر چالش‌ها وجود دارد. برای اینکه بتوان از دوران‌های ناپایدار جان سالم بدر برد و حتی وضع بهتری پیدا کرد، روشن‌ترین راه به سمت کارایی بالاتر، تأمین رابطه‌ای پراعتماد با مشتریان احتمالی و ارزشمند است؛ این کار با ارائه راه ‌حل ‌هایی شدنی است که آنها به دنبالش هستند، ویژگی بارز یک کسب‌وکار با کارایی بالا، توانایی آن در ارائه یک تجربه متفاوت به مشتریان است. شرکتی که به این توانایی مجهز باشد، در دوران‌های بی‌اطمینانی به خوبی از آن سود خواهد برد. شرکت‌های مشتری‌محور که بدنبال حفظ مشتری می‌باشند بهتر می‌فهمند که چطور شرایط متغیر اقتصادی باعث تغییر رفتار مشتریان می‌شود و به همین خاطر قادرند با سرعت و اطمینان بیشتری به این تغییر رفتار واکنش نشان دهند.

1-2. بیان مسئله

آنچه در بازاریابی امروز دنیا اهمیت ویژه‌ای دارد، حفظ مشتریان موجود می‌باشد. طی ده سال اخیر انواع مختلف سازمانها، چه کوچک و چه بزرگ، پی به اهمیت حفظ مشتری برده‌اند. برای حفظ مشتریان کلیدی (سود آور) موجود، مهارت در ایجاد ارتباط صحیح با مشتری ضروری است. تئوری بازار یابی کلاسیک، عمدتاً به انجام معامله توجه داشت و به حفظ مشتریان اهمیتی نمی‌داد. اما با گسترش رقابت و اشباع شدن بسیاری از بازارها و تغییرات پیوسته در محیط وترکیب جمعیت، شرکت‌ها با این واقعیت روبرو شدند که امروزه دیگر مانند گذشته شرکت‌ها با یک نظام اقتصادی روبه گسترش و بازارهای درحال رشد روبرو نیستند. امروزه هر مشتری ارزش ویژه خود را دارد واینک شرکت‌ها برای به دست آوردن سهم بیشتری ازبازار ثابت یا روبه کاهش باید مبارزه کنند، بنابراین هزینه‌های جذب مشتریان جدیدرو به افزایش نهاده است.

با توجه به تحقیقات علمی صورت گرفته در بازار رقابتی امروز هزینه جذب مشتریان جدید 5 برابر هزینه حفظ مشتریان کنونی است. شرکت‌ها دریافته‌اند که از دست دادن یک مشتری چیزی بیش از، ازدست دادن یک قلم فروش است، بلکه به معنی از دست دادن کل جریان خریدهایی است که مشتری می‌توانسته در طول زندگی یا دوره زمانی که مشتری بوده، انجام دهد (کاتلر، 2004).

بنابراین استراتژی حفظ مشتریان موجود و دایمی کردن آنها در بازاریابی امروز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.همین امر موجب شده است تا در بازار رقابتی موجود، نسبت به گذشته بازاریابی مشتری مداری و مشتری محوری به عنوان یک اصل مهم قلمداد شود، که چرا در این بازاریابی تنها خواسته مشتری است که معنا پیدا می‌کند. بنابراین جذب و حفظ مشتریان بایستی هدف اصلی همه سازمان‌ها و شرکت‌ها باشد.

صنعت مواد شوینده ایران هم در حال نزدیک شدن به تحولات گسترده‌ای است. چشم‌انداز شدت گرفتن رقابت در این صنعت، حرکت به سوی آزادسازی اقتصادی و نزدیک شدن به بازارهای بین‌المللی، شرایطی را پدید آورده است که اکنون حفظ مشتریان برای این صنایع اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.صنعت مواد شوینده در تمام دنیا به کسب و کاری کاملا رقابتی تبدیل شده است. با توجه به اینکه محصولات اصلی و واقعی ارائه شده به مشتریان در همه صنایع کما بیش همسان هستند، نیاز شدید به متمایز‌سازی از رقبا اجتناب ناپذیر است. یکی از روش‌هایی که این صنایع می‌توانند به این هدف دست پیدا کنند، قوت بخشیدن به ارتباط بلند مدت با مشتریان و استفاده از جلب اعتماد مشتریان است. مشتریان وفادار، اثرات مثبت و منافع زیادی برای سازمان‌ها بدنبال دارند.(کنکاکس، 2005)بنابراین مشکل اصلی در شرکت مواد شوینده گلرنگ عدم توانایی حفظ مشتریان، در درازمدت می‌باشد.

تکنیک‌های سنتی بازاریابی که به بازاریابی مبادله شهرت دارد بیشتر در جهت سود اقتصادی و در بهترین حالت تنها رضایتمندی مشتری در زمان خرید تمرکز دارد و کمتر حفظ مشتری و ایجاد رابطه سودمند و بلند مدت دو طرفه را در نظر می‌گیرد. پارادایم جدید تاکید ویژه‌ای بر بازاریابی رابطه‌مند دارد. دیدگاهی که به جای مبادلات اقتصادی یا اطلاعاتی بر روابط تعاملی بین خریدار و فروشنده به صورت فردی تاکید می‌کند. ارتباطات در این بازاریابی چهره به چهره، غیر شخصی و بر اساس اعتماد و همکاری می‌باشد بطوریکه خریدار و فروشنده به صورت رسمی و غیر رسمی دارای ارتباطات بلند مدت، فعال و توام با اعتماد متقابل می‌باشند. می‌توان گفت که بازاریابی رابطه‌مند رویکردی است که فراهم کننده سود و منافع برای طرفین معامله است و نقش وفاداری و رضایت در این استراتژی بهبود ارتباطات بین خریدار و فروشنده می‌باشد. با ایجاد و حفظ رابطه با مشتریان و جمع‌ آوری اطلاعات مفید از آنها می‌توانیم دریابیم که بخش بازار مورد نظر ما واقعا به دنبال چه ارزشی در محصول یا خدمت می‌شود. درک این مطلب به افزایش شانس ما در به دست آوردن مزیت رقابتی در برابر رقبا منجر می‌شود. لزوم توجه به مشتری و خواستهای او سبب اهمیت یافتن بیشتر مدیریت روابط مشتری شده و به عنوان یک پارادایم جدید در مدیریت بازاریابی مطرح شده است. (وانگ و همکاران، 2008)

راه حل رسیدن به حفظ مشتری، بازاریابی رابطه‌مند می‌باشد در نتیجه ارتباط شدیدی بین بازاریابی رابطه‌مند و حفظ مشتری وجود دارد. شركتها دائما در جستجوی راه هایی هستند كه ارتباطشان را با مشتریهای ارزشمند خود حفظ كنند.در عصر فرا رقابتی، شركتها باید بر حفظ و نگهداری مشتریان فعلی و ایجاد رابطه بلند مدت و سودآور با آنها تاكید نمایند.

دیدگاه اصلی بازاریابی رابطه‌مند این است كه به صورت پیوسته با عرضه ارزش برتر به مشتری، موجبات حفظ وی را تامین شود. بازاریابی رابطه‌مند مستلزم ایجاد، حفظ، ارتقاء و در صورت ضرورت خاتمه ارتباط با مشتریان است، به طوری كه اهداف هر دو طرف درگیر در رابطه تامین شود.(سفیانیان، 1386)

1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق

از آنجاییکه مشتریان وفادار، مولفه اصلی موفقیت هر کسب و کاری هستند این روزها با توجه به تنوع زیاد در محصولات و برندها، مفهوم وفادارسازی و حفظ مشتری در صنعت مواد شوینده، مورد توجه بیش از پیش قرار گرفته است. هیچ کسب و کاری به جز سازمان‌های انحصاری دولتی نمی‌توانند بدون داشتن مشتریانی وفادار دوام آورند. افزون بر این به لحاظ این واقعیت که انتظارات مشتریان نیز دائما در حال افزایش است، همه صنایع ملزم هستند تا فراتر از نیاز اولیه ارضای مشتریان رفته و کانون توجه خود را از ارضای صرف مشتری به ایجاد وفاداری و اعتماد از طریق ایجاد ارتباطی بلندمدت، دوجانبه و سودآور برای هر دو طرف معطوف، نمایند (دیک، 2009).

محققان دانشگاهی خاطر نشان کرده‌اند تمرکز عمده بر اندازه‌گیری رضایت مصرف کننده به صورت جدی تحقیق وپژوهش بر روی حفظ مشتری بین کسب وکارها را نادیده گرفته است. (سون و همکاران، 1995).

طبق بررسی‌های به عمل آمده، هزینه‌ی جذب یک مشتری جدید، معادل 5 برابر راضی و خوشحال کردن یکی از مشتریان فعلی می‌باشد. ترغیب کردن مشتریان راضی به خرید، از فروشندگانی غیر از فروشندگانی که در حال حاضراز آنها خرید می‌کنند، نیازمند تلاش و فعالیت بسیار زیاد است. متأسفانه بیشتر نظریه‌ها رویه‌‌های بازاریابی، به هنر جلب مشتریان جدید توجه دارند و برای حفظ مشتریان موجود چندان اهمیتی قائل نیستند. مرسوم است که به جای ایجاد روابط مستحکم، بیشترین توجه و تأکید روی فروش باشد. یعنی کانون توجه به جای اینکه معطوف به ایجاد روابط با مشتری باشد، متوجه فروش و پیش فروش است. امروزه به هر حال بیشتر شرکت‌ها به تأمین رضایتمندی مشتریان و حفظ آنها پی‌برده‌اند. یک بررسی انجام شده حاکی از این واقعیت است که اگر شرکت‌ها بتوانند مشتریان از دست رفته را تا 5 درصد کاهش دهند، سودآوری آنها از 25 تا 85 درصد افزایش خواهد یافت.(کاتلر، 1384)

حفظ مشتریان مزیت‌های فراوانی را برای شركت‌ها به همراه دارد، از جمله حفظ مشتریان قدیمی هزینه كم‌تری نسبت به جذب مشتریان جدید دارد (داوید و یوتال، 1989).

مشتریان قدیمی توجه كم‌تری به نام‌های تجاری رقبا و تبلیغات می‌كنند، حساسیت قیمتی كم‌تری نسبت به قیمت دارند و تبلیغات دهان به دهان (كلامی) مثبت انجام می‌دهند كه این موارد بیانگر ضرورت توجه به این مقوله حفظ مشتری است.

اهمیت این موضوع در این است كه كوچك‌ترین تغییر در نگرش مشتری نسبت به ارائه دهندگان خدمات مواد شوینده می‌تواند، با توجه به رقابت شدید، امكان جابه جابی و سوق مشتری به برند دیگر را افزایش دهد توانایی حفظ مشتریان و سود ارائه دهنده‌ی خدمات مواد شوینده را با چالش روبرو سازد.

لذا با توجه به اینکه موضوع حفظ مشتری یکی از بااهمیت‌ترین نکات کلیدی در موفقیت بازاریابان و رسیدن به سودآوری و مزیت رقابتی در عصر پر رقابت امروز می‌باشد و هم بدلیل اینکه تحقیقات بعمل آمده از نارضایاتی مشتریان از سازمان‌ها و شرکت‌ها در ایران نشان دهنده‌ی این است که توجه کمی به حفظ مشتری و موضوع بازاریابی رابطه‌مند شده است. توجه به مقوله حفظ مشتری با توجه به رویکرد بازاریابی رابطه‌مند و نقش عوامل رضایت مشتری و وفاداری مشتری از نوآوریهای این مطالعه است.

بنابراین اهداف تحقیق به صورت زیر می‌باشند:

1-4. اهداف پژوهش

با توجه به انچه بیان شد اهداف تحقیق حاضر عبارتند از:

1-تبیین نقش عوامل موثر بر حفظ مشتری با رویکرد بازاریابی رابطه‌مند و عوامل وفاداری مشتری و رضایت مشتری.

فصل اول: کلیات تحقیق.. 2

1-1- مقدمه. 3

1-2- بیان مسأله. 4

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق. 5

1-4- اهداف تحقیق. 6

1-5- سئوالات تحقیق. 6

1-6- تعاریف نظری متغیرهای تحقیق. 6

1-6-1- عملکرد مالی.. 6

1-6-2- بورس… 6

1-7- قلمرو تحقیق. 7

1-7-1- قلمرو موضوعی: 7

1-7-2- قلمرو مکانی: 7

1-7-3- قلمرو زمانی: 7

1-8- چاچوب نظری.. 7

فصل دوم: ادبیات تحقیق.. 8

2-1-مقدمه. 9

2-1- بخش اول: ارزیابی عملکرد. 10

2-1-1-تعاریف ارزیابی عملکرد مالی.. 10

2-1-2-دیدگاه های ارزیابی عملکرد. 11

2-1-3- ضرورت و اهمیت ارزیابی عملکرد. 12

2-1-4- به ‌دست آوردن شاخص‌های نمایانگر از نسبت‌های مالی.. 12

2-1-5- فرایند ارزیابی عملکرد. 13

2-1-6-مدل ها و الگوهای سیستم ارزیابی عملکرد. 13

2-1-7-چگونگی انجام ارزیابی عملكرد. 14

2-1-8- رویکردهای موجود پیرامون معیارهای عملکرد. 14

2-1-9- معیارهای عملکرد اقتصادی.. 15

2-1-10-معیارهای ارزیابی عملکرد مالی شرکتها 18

2-1-10-1- معیارهای حسابداری.. 19

2-1-10-2- معیارهای مبتنی بر اطلاعات حسابداری.. 19

2-1-10-3- سود. 19

2-1-10-4-سود هر سهم(EPS) 19

2-1-10-5-نرخ رشد سود. 20

2-1-10-6-سود تقسیمی.. 20

2-1-10-7- جریان های نقدی آزاد (FCF) 21

2-1-10-8- نرخ بازده دارائی ها (ROA) 21

2-1-10-9- معیارهای مبتنی بر اطلاعات حسابداری و اطلاعات بازار. 21

2-1-10-10- نسبت قیمت به سود  (P/E) 22

2-1-10-11- نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سهام. 22

2-1-10-12- نسبت Q توبین.. 22

2-1-11-معیارهای اقتصادی عملکرد مالی.. 23

2-1-13- شرکت های انبوه سازی در بورس… 24

2-2- بخش دوم: بورس… 26

2-2-1- تاریخچه بورس… 26

2-2-2- تاریخچه بورس ایران. 27

2-2-2-1-دوره نخست (1357-1346) 28

2-2-2-2-دوره دوم (1367-1358) 28

2-2-2-3-دوره سوم (1383-1368) 28

2-2-2-4-دوره چهارم (از 1384 تاکنون) 30

2-2-3-نحوه خرید و فروش سهام. 31

2-2-3-1-نحوه خرید و فروش در بازار رسمی.. 31

2-2-3-1-1- ساعت انجام معامله. 31

2-2-3-1-2- نحوه انجام معامله. 31

2-2-3-1-3- افتتاح حساب یا دریافت كد معاملاتی.. 31

2-2-3-1-4- تکمیل فرم سفارش خرید یا فروش… 31

2-2-3-1-5- ورود سفارش به سامانه معاملاتی.. 32

2-2-3-1-6- انجام معامله. 32

2-2-3-1-7- تسویه و پایاپای.. 32

2-2-3-2- نحوه انجام معاملات در تابلوی غیررسمی.. 33

2-3- بخش سوم: تصمیم گیری چند معیاره 34

2-3-1- مقدمه ای بر مدلهای تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) 34

2-3-2- روش های MCDM… 34

2-3-2-1- مدلهای تصمیم گیری چند هدفه (MODM) 34

2-3-2-2- مدلهای تصمیم گیری چند شاخصه (MADM) 34

2-3-3- ویژگی‌های مشترک مسائل تصمیم‌گیری چند شاخصه. 35

MODM… 36

2-3-5-دسته بندی مدلهای MADM… 36

2-3-6- فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. 38

.. 38

.. 39

2-3-7- تکنیک های بکار رفته جهت طراحی مدل تحقیق. 40

2-3-7-1- فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی (آنایز توسعه ای) 40

2-3-7-2- تکنیک تاپسیس… 42

2-3-7-3- تکنیک ویکور. 43

2-4- بخش چهارم : پیشینه تحقیقات انجام شده 45

2-4-1- تحقیقات انجام شده در خارج از کشور. 45

2-4-2- تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 47

فصل سوم: روش تحقیق.. 51

3-1- مقدمه. 52

3-2- روش تحقیق. 52

3-3- روش اجرای تحقیق. 53

3-4- جامعه و نمونه آماری.. 53

3-5-روش جمع‌ آوری داده ها 54

3-6- ابزارهای گردآوری اطلاعات داده‌ها 54

3-7- شناسایی معیارهای ارزیابی عملکرد مالی.. 55

3-8- روایی و پایایی ابزار تحقیق. 55

3-9- متغیرهای تحقیق. 56

3-9-1- معیارهای سنتی ارزیابی عملکرد مالی.. 56

3-9-1-1- نرخ بازده دارایی ها  (ROA) 56

3-9-1-2- نرخ بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) 56

3-9-1-3- سود هر سهم (EPS) 56

3-9-1-4- نسبت قیمت به سود هر سهم (P/E) 56

3-9-2- معیارهای نوین (مبتنی بر ارزش) ارزیابی عملکرد مالی.. 57

3-9-2-1- ارزش افزوده اقتصادی  (EVA) 57

 

3-9-2-2- ارزش افزوده بازار  (MVA) 59

3-9-2-3- ارزش افزوده نقدی  (CVA) 59

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته. 60

4-1- مقدمه. 61

.. 61

4-3-  استفاده از تكنیک تاپسیس برای رتبه بندی انبوه سازان بازار بورس ایران. 67

4-4- استفاده از تكنیک ویکور برای رتبه بندی انبوه سازان بازار بورس ایران. 71

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات.. 76

5-1- مقدمه. 77

5-2- نتایج و یافته های تحقیق. 77

5-3- پیشنهادات حاصل از نتایج تحقیق. 78

5-4- موانع و محدودیت های تحقیق. 78

5-5- پیشنهادات مربوط به تحقیقات آتی.. 79

منابع و مآخذ. 80

الف)فارسی.. 80

ب)انگلیسی.. 80

چکیده

تفکیک، شناسایی و رتبه بندی بنگاه های با عملکرد مالی بالا نه تنها برای سرمایه گذاران بلکه برای بستانکاران، اعتبار دهندگان مالی، سهامداران و غیره نیز مسئله مهمی بشمار می رود، از اینرو تفکیک بنگاه ها بعنوان یکی از مسائل ضروری در بورس اوراق بهادار مطرح است. این تحقیق یک رویکرد تصمیم گیری چند معیاره فازی برای ارزیابی عملکرد شرکتهای انبوه ساز در بورس اوراق بهادار ارائه داده است. با توجه به بررسی ادبیات موضوع، شاخصهای ارزیابی عملکرد شرکتهای حاضر در بورس اوراق بهادار مشخص گردیدند. سپس، با کسب نظر خبرگان در قالب ماتریس های مقایسات زوجی بر اساس طیف ساعتی فازی، وزن هر یک از معیارها با بهره گرفتن از فرایند تحلیل سلسله مراتب فازی محاسبه گردید. در ادامه از دو تکنیک تحلیلی پرکاربرد تصمیم گیری چند معیاره یعنی تاپسیس و ویکور برای رتبه بندی عملکرد 16 شرکت انبوه ساز استفاده گردید. نتایج نشان می دهد که بازده داراییها، قیمت به سود هر سهم، سود هر سهم، ارزش افزوده اقتصادی، ارزش افزوده نقدی، ارزش افزوده بازار و بازده حقوق صاحبان سهام به ترتیب دارای بالاترین اهمیت در ارزیابی عملکرد مالی شرکتهای بورس شناخته شدند.بعلاوه از نظر عملکرد، شرکتهای زمین ساخت آزما،محراب عمران تهران، صدرا نور،سارینا و آذرشن به ترتیب به عنوان شرکتهای دارای بهترین عملکرد شناخته شده اند.

کلمات کلیدی: ارزیابی عملکرد، شرکتهای انبوه ساز، بورس اوراق بهادار، فرایند تحلیل سلسله مراتبی، منطق فازی، ویکور، تاپسیس.

1-1- مقدمه

پویایی در محیط‌های کسب و کار که به دلیل بروز عواملی چون رشد، سقوط اقتصادی، فزونی شدت رقابت، جهانی سازی، ادغام‌ها، ترکیب‌ها و نوآوری‌های تکنولوژیکی بوجود آمده است، قابلیت مدیران رده‌بالا را در درک به موقع و پاسخ صحیح به این تغییرات به چالش کشیده است. ناتوانی در درک به موقع تغییرات و پاسخگویی سریع به آن‌ ها به افول شرکت‌ها منجر می‌شود. درهم‌تنیدگی و افزایش نیروها و عوامل تعیین‌کننده در بازار، حضور رقبای قدرتمند متعدد، همچنین تغییر بی‌وقفه و مداوم سلایق مشتریان و بالارفتن سطوح انتظارات آن‌ ها، شرکت‌های خدماتی را با مخاطرات و چالش‌های عمیقی روبرو نموده است(حسنقلی‌پور و همکاران، 1391، ص 26).

شرکت‌ها برای موفقیت در بازارها و مطابقت در محیط چالشی آن به استراتژی‌های مناسبی نیاز دارند تا از مزیت رقابتی پایدار و در نهایت عملکرد بهتر نسبت به رقبا برخوردار گردند. (ابوالفضلی، 1391، ص 2). پیشرفت سریع فناوری و تغییرات محیطی وسیع، شتاب فزآینده­ای به اقتصاد بخشیده است. رقابت روزافزون بنگاه های اقتصادی دستیابی به سود را محدود و احتمال ورشکستگی را افزایش داده است.

تصمیم گیری در مسائل مالی همواره با ریسک و عدم اطمینان همراه بوده است. توسعه سرمایه گذاری از یک سو موجب جذب سرمایه های غیر کارا و هدایت آنها به بخش های مولد اقتصادی شده و از سوی دیگر، با توجه به جهت گیری سرمایه گذاران (مبتنی بر ریسک و بازده)، سرمایه گذاری ها در صنایعی هدایت خواهد شد که از سود بیشتر یا خطر کمتری برخوردار است و این امر در نهایت، سبب تخصیص بهینه منابع خواهد شد. باید گفت تصمیم گیری در زمینه خرید سهام پیچیده است.

بورس با هدایت پس اندازها و سرمایه های خرد مردم، موجب توسعه، ایجاد شغل، رونق فضای تولید و افزایش سطح رفاه عمومی می شود. یکی از مهمترین عوامل موثر بر رشد اقتصادی ایجاد پس انداز و هدایت آن به سمت سرمایه گذاری و تولید است. در ایران در سال های گذشته به دلایل مختلف از جمله اقتصاد نفتی بازار سرمایه همواره ضعیف بوده است و تنها در سال های اخیر با سیاست های اعمال شده شاهد رشد وتوسعه آن از نظر فیزیکی و جذب سرمایه هستیم.

با توجه به اینکه هدف این پژوهش « کاربرد تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره برای ارزیابی عملکرد مالی شرکت های انبوه­ سازی در بازار بورس سهام » است، لذا در این فصل ابتدا به بیان مسأله و سپس به اهمیت و ضرورت تحقیق، چارچوب نظری، اهداف و فرضیه‌های تحقیق و تعاریف نظری و عملیاتی متغیرهای تحقیق و در نهایت به قلمرو تحقیق پرداخته شد.

1-2- بیان مسأله

به طور کلی امروزه به دنبال رقابتی شدن اقتصاد و افزایش آگاهی های عمومی از مسائل مالی و سرمایه گذاری، بازار سرمایه نگاه ها را بیشتر معطوف خود کرده است. از طرف دیگر اغلب شرکت ها به دنبال جلب رضایت سرمایه گذاران هستند و به همین منظور سعی می کنند که کالا و خدمات با کیفیت بالا و بهای تمام شده پایین تولید کنند. از این رو ارزیابی عملکرد شرکت ها با شاخص های مالی مناسب و گوناگون و همچنین اولویت بندی آنها برای سرمایه گذاران مطلوبیت ویژه ای دارد (عباسی و همکاران، 1390، ص 41).

ارزیابی عملکرد مالی با توجه به توسعه بازارها سرمایه از مهمترین موضوعات مورد توجه سهامداران، اعتباردهندگان و مدیران است، سرمایه گذاران نیز همواره تمایل دارند از میزان موفقیت مدیران در به کارگیری از سرمایه شان آگاهی یابند، به همین منظور نسبت های مالی مهمترین شاخصی است که عملکرد وضعیت مالی شرکت ها را نشان می دهد (یحیی زاده فر و همکاران، 1289ص 113). در علم اقتصاد، اکثر صاحب نظران تشکیل سرمایه را مهمترین عالم پیشرفت در هر کشوری می دانند، یکی از بهترین راه های جذب سرمایه و توسعه اقتصادی بازار بورس است. بورس اوراق بهادرا به عنوان یکی از ارکان های اصلی و اساسی بازار سرمایه در تامین مالی است که می تواند جایگاه مستحکمی در راستای رونق اقتصادی کشور دارا باشد و با گسترش حجم معاملات در سازمان بورس و جذب وجوه نقد باعث افزایش منابع سرمایه گذاری گردد (مومنی و نجفی، 1383)

در این راستا مدیران همواره به دنبال بهترین تصمیم گیری و حداکثر کردن سود برای شرکت هستند و سرمایه گذاران نیز همواره به دنبال انجام پر بازده ترین سرمایه گذاری هستند تا نفع بیشتری عایدشان شود. بدین منظور در پی تفکیک شرکت های موفق و ناموفق و همچنین رتبه بندی آنها هستند با توجه به کارایی ضعیف روش های رتبه بندی ارائه مدلی قابل اتکا برای این هدف بسیار سودمند و قابل اهمیت می باشد (دانش شکیب و فضلی، 1388، ص 110) بحث ارزیابی عملکرد شرکت ها از دیرباز به عنوان یک مسئله مهم مطرح بوده است امروزه یکی از مهمترین مسائل مالی شرکت ها، اندازه گیری عملکرد آنها است. اینکه شرکت تا چه اندازه در بالا بردن منافع سهامداران خود کوشیده است (محمودی، 1390).

درارزیابی عملكرد مالی،رایج ترین نسبت های مالی كه مورد استفاده قرار میگیرد عبارتنداز :شاخص های مالی سنتی كه معمولا با سودآوری ارتباط دارند.معیارهای مالی سنتی كه به عنوان معیارهای عملكرد مالی حساب محور (AFP)شناخته می شوند اساساً برای ارزیابی موقعیت عملكرد مالی شركت به كار گرفته می شوند. این معیارها اطلاعات مالی كمیتی مفیدی را هم برای سرمایه گذران و هم برای تحلیل گیران تامین می كنند به گونه ای كه آن ها بتوانند فعالیت شركت را ارزیابی كنند(گازیلو، سالوادوره،2003).

نسبت های مالی به كاربر اجازه می دهند تا داده های مربوط را خلاصه سازی كرده و به منظور تامین اطلاعات معنا دار در جهت تصمیم گیری تحلیل كنند(سینگ و اشمیگال2002).

استفاده از اطلاعات مالی به دلیل عینی بودن و قابل اتکا بودن برای ارزیابی عملکرد شرکت ها و صنایع ممکن است از دیگر شاخص های کمی و کیفی مناسب تر باشد. بنابراین هدف این پژوهش ارائه و پیشنهاد مدل تصمیم گیری چند معیاره برای سنجش و مقایسه عملکرد مالی شرکت های صنعت انبوه سازی فعال در بورس تهران می باشد. این شرکت ها با توجه به نسبت های مالی تعیین شده در مدل مورد نظر، مقایسه و بررسی می شوند و سپس با کمک این اطلاعات مالی و استفاده از تکنیکهای پرکاربرد تصمیم گیری چند شاخصه، می توان عملکرد مالی شرکت های برتر را مشخص کرد. تصمیم گیری یکی از مهمترین و اساسی ترین وظایف مدیریت است و تحقق اهداف سازمانی به کیفیت آن بستگی دارد. در اغلب تصمیم‌گیری ها مدیران به جای یک معیار خواستار بهینه کردن مقدار چندین معیار اعم از کیفی و کمی هستند. به همین منظور مدیران از تصمیم گیری چند معیاره استفاده می کنند. در این راستا به دنبال پاسخ به این سئوال اساسی هستیم که: چگونه می توان از تکنیک تصمیم گیری چند معیاره برای ارزیابی عملکرد مالی شرکت های انبوه سازی در بازار بورس سهام استفاده کرد؟

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

محیط تجاری امروز به شدت تحت تأثیر رقابت میان شرکت‌ها و تغییرات سریع تکنولوژی و تغییر مداوم در خواسته‌ها و نیازهای مشتریان است. مشتریان به طور روزافزون برای کسب محصولات و خدمات بهتر به شرکت‌ها فشار می‌آورند و شرکت‌ها برای کسب مزیت رقابتی و توفیق در این محیط متلاطم باید مشتریان و خواسته‌ها و نیازهای آنان را در مرکز توجه و فعالیت های کسب و کارشان قرار دهند(فاریابی و همکاران، 1390، ص 132).

بر این اساس یکی از مهم‌ترین عوامل در ارائه خدمات مطلوب بیشتر، ایجاد عملکرد مالی در سازمان می‌باشد (سرمد سعیدی، جمشیدیان، 1392، ص 93). بازار بورس به عنوان نماد بخش مولد اقتصاد کشور که در واقع هدف تجهیز منابع پولی برای فعالیت های مولد را دنبال می کند در طی دهه گذشته بازار سهام تهران از نظر حجم و ارزش معاملات و تعداد شرکت های فعال رشد زیادی داشته است اما بررسی داده ها و اطلاعات مربوط به این بازار نشان می دهد که نوسانات و تلاطم بازار زیاد بوده و در برابر شوک ها حساسیت زیادی از خود نشان داده است که این موضوع می تواند در بلند مدت اثرات منفی بر رونق این بازار داشته باشد. میزان بازدهی در بورس اوراق بهادار ایران در طی چندین سال اخیر از رشد مناسبی برخوردار بوده است و به دلیل رابطه بین ریسک و بازدهی سبب می شود که میزان ریسک در بورس اوراق بهادار نیز قابل توجه بوده و این نیز خود باعث می شود که سرمایه گذاران از ورود به این بازار خودداری کنند. (صادقی،1393،ص173)

1-4- اهداف تحقیق

• تعیین شاخص های ارزیابی عملکرد شرکت های انبوه سازی خاص در بازار بورس
• اولویت بندی و تعیین اهمیت هر یک از شاخص های ارزیابی
• رتبه بندی شرکت های انبوه سازان حاضر در بازار بورس و دستیابی به توافق تکنیک ها

1-5- سئوالات تحقیق

1. چه معیارهایی در ارزیابی عملکرد شرکت های انبوه سازی اهمیت دارند؟
2. معیارهای ارزیابی از نظر اهمیت چه اولویت بندی دارند؟
3. نتایج ارزیابی شرکت ها با توجه تکنیک های پرکاربرد تصمیم گیری چگونه است؟

1-6- تعاریف نظری متغیرهای تحقیق

1-6-1- عملکرد مالی

تعریف نظری: عملکرد در لغت یعنی حالت یا کیفیت کارکرد. بنابراین، عملکرد سازمانی یک سازه ی کلی است که بر چگونگی انجام عملیات سازمانی اشاره دارد و عملکرد مالی شامل كلیه‌ درآمدها و هزینه‌های‌ شناسایی‌ شده‌ باید در صورت‌ سود و زیان‌ یا صورت‌ سود و زیان‌ جامع‌ منعكس‌ شود.

1-6-2- بورس

تعریف نظری: بورس یک کلمه فرانسوی است ودر اصطلاح به معنای بازار است،که در فرهنگ لغات در برابر کلمه مبادله آمده است. بورس اوراق بهادار بازار رسمی و سازمان‌یافته سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکت‌ها و اوراق بهادار دولتی یا موسسات معتبر خصوصی، تحت ضوابط، قوانین و مقررات خاصی انجام می‌شود. تعیین قیمت سهام در بورس، بر اساس عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد. در بورس اوراق بهادار، یک سرمایه‌گذار می‌تواند با سرمایه هرچند کوچک خود، در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس سرمایه‌گذاری نماید. بورس اوراق بهادار به معنی یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکت‌ها یا اوراق قرضه دولتی یا موسسات معتبر خصوصی، تحت ضوابط و قوانین و مقررات خاصی انجام می‌شود.

1-7- قلمرو تحقیق

1-7-1- قلمرو موضوعی:

تحقیق حاضر از نظر موضوعی در حوزه ارزیابی عملکرد قرار دارد و به بررسی کاربرد تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره برای ارزیابی عملکرد مالی شرکت های انبوه­ سازی در بازار بورس سهام می پردازد.