بر خلاف شباهت‌های بنیادی در مکانیزم‌های آسیب شناختی اختلال‌های روان شناختی مختلف، هر اختلال محتوای خاص خود را در سطوح شناختی و فراشناختی دارد. بنابه گزارش، اکثر بیماران (به ویژه افراد مصرف ­کننده مواد) احساس می‌کنند کنترلی بر افکار و رفتارشان ندارند و الگوهای تفکر و توجه شان بر خود و موضوعات تهدیدکننده متمرکز است، که درمان‌های شناختی بر تغییر این الگوهای تفکر تأکید می‌کند (ولز ۱۳۸۸) رویکردهای شناختی معاصر نسبت به مشکلات بالینی، گستره مؤلفه‌های مختلف تشکیل دهنده تفکر را مشخص نکردند، ولی این که فراشناخت چگونه متشکل از دانش هشیاری در مورد حالت‌های شناختی فرد، تجربه‌های فراشناختی و راهبرد‌های کنترل است، بررسی شده است. همچنین، فراشناخت مرکب از دانش ضمنی ناهشیار است که به نیرو‌های اجرایی متمرکز در فعالیت شناختی جهت می‌دهد (بیابانگرد ۱۳۸۱، ۴۳).
جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه اثربخشی شناخت درمانی در کاهش نگرش‌های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مواد در افراد دچار سوء مصرف مواد مخدر

با توجه به رابطه‌ای که بین سوگیری توجه، تلقین به خود، باورها با ایجاد وسوسه مصرف ماده مخدر در فرد وابسته به مصرف مواد وجود دارد، انجام مداخله­ای مبتنی بر درمان شناختی جهت تعدیل وسوسه مصرف مواد و تغییر نگرش ها و باورهای در این دسته از افراد ضروری به نظر می‌رسد. پژوهش حاضر در نظر دارد که با اجرای برنامه آموزشی و براساس مدل شناختی به بررسی کارایی آن در تغییر نگرش‌های منفی و ناکارآمد، و باورهای مرتبط با مواد در گروه مورد و شاهد بپردازد تا مشخص شود که آموزش تا چه حد در نحوه نگرش و باور افراد نسبت به پدیده سوء­مصرف مواد اثر دارد. علاوه بر این، با بهره گرفتن از نتایج این مطالعه مسئولان و دست­اندکاران و نهادهای مداخله­گر در بحران‌های خانوادگی بتوانند با برنامه ­ریزی جامع‌تر و دقیق‌تری در خصوص انجام برنامه‌های پیشگیرانه سوء­مصرف مواد پرداخته تا علاوه بر کاهش عوارض اجتماعی و فردی اعتیاد، بهره وری و بازدهی شغلی و بهبود عملکرد فردی و خانوادگی افراد نیز افزایش پیدا کند

۱-۴- اهداف تحقیق
 

۱-۴-۱- هدف اصلی
هدف اصلی پژوهش حاضر «بررسی اثربخشی شناخت درمانی در کاهش نگرش‌های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مواد در افراد دچار سوء مصرف مواد مخدر شهر ایلام» است، به همین منظور، جهت نیل به نتیجه مؤثر، اهداف جزیی زیر مد نظر می‌باشد:

۱-۴-۲- اهداف جزیی
* سنجش کارایی و اثربخشی شناخت درمانی بر کاهش نگرش‌های ناکارآمد و زیر مقیاس‌های آن در گروه دریافت کننده آموزش (گروه آزمایش).

*سنجش کارایی و اثربخشی شناخت درمانی بر باورهای ناکارآمد مرتبط با مواد مخدر در ابعاد مثبت و منفی در گروه دریافت کننده آموزش (گروه آزمایش).

*مقایسه میانگین نمرات نگرش‌های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مواد مخدر در ابعاد مثبت و منفی بین دو گروه دریافت کننده آموزش (گروه آزمایش) و گروه کنترل.

* بررسی ارتباط متغیرهای دموگرافیک با نگرش‌ها و باورهای ناکارآمد مرتبط با مواد در افراد دچار سوء مصرف مواد مخدر مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد شهر ایلام.

۱-۵- سؤالات تحقیق
 

۱-۵- ۱- سؤال اصلی
* آیا شناخت درمانی بر کاهش نگرش‌های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مواد مخدر در افراد دچار سوء مصرف مواد تأثیر گذار است؟

۱-۵- ۱- سؤالات فرعی
آیا شناخت درمانی بر کاهش نگرش‌های ناکارآمد در گروه آزمایش تأثیر معناداری دارد؟
آیا شناخت درمانی بر میزان باورهای مرتبط با مواد مخدر در گروه آزمایش تأثیر معناداری دارد؟
۳. آیا متغیرهای دموگرافیک (سن، تحصیلات، درآمد و …) بر باورهای مرتبط با مواد و نگرش­های ناکارآمد در افراد دچار سوء مصرف مواد مخدر اثرگذار است؟
 

۱-۶- فرضیات تحقیق
 

۱-۶-۱- فرضیه اصلی
شناخت درمانی بر کاهش نگرش‌های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مواد در گروه آزمایش تأثیر معناداری دارد؟

۱-۶-۲- فرضیات فرعی
شناخت درمانی بر باورهای مرتبط با مواد مخدر تاثیر مثبت و موثر دارد
۲. شناخت درمانی در کاهش نگرش‌های ناکارآمد تأثیر مثبت و مؤثر دارد.
بین متغیرهای زمینه­ای (جمعیت شناختی) با باورهای مرتبط با مواد و نگرش­های ناکارآمد ارتباط معنادار وجود دارد
 

۱-۷- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
* شناخت درمانی

تعریف مفهومی: روش «شناخت درمانی» که در اوایل دهه شصت، توسط «آرون تی. بک» ابداع شد، نوعی روان درمانی کوتاه مدت است که جهت رسیدن به اهداف مورد نظر از مشارکت فعالانه درمان جو و درمانگر کمک می‌گیرد. در این شیوه، درمان معمولاً به صورت انفرادی انجام می‌گیرد، هرچند که در مواردی از روش‌های گروهی نیز استفاده می‌شود. با این‌که شناخت درمانی، به صورت عمده درباره افسردگی (بدون افکار خودکشی) مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حالات دیگری چون: حملات هراس، اختلالات وسواسی ـ جبری، اختلالات پارانوئید و اختلالات شبه جسمی نیز کاربرد دارد. (درایدن و نینان، ترجمه یوسفی ۱۳۸۹، ۱۲).

تعریف عملیاتی: عملیاتی نمودن این متغیر با تهیه پروتکل درمانی، بر مبنای اصول درمان شناختی و در قالب برنامه آموزشی و ۸ جلسه­ای که از ادغام مدل‌های شناخت درمانی بک، و شناخت درمانی تیزدل فراهم شده و مشتمل بر آموزش‌های لازم جهت بهبود نگرش‌های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مواد (ویژه افراد داری سوء مصرف و در حال ترک) می‌باشد. که با ارائه این آموزش ها انتظار تغییر نگرش ها و باورها به صورت مؤثر در افراد گروه آزمایش می‌باشد.

* نگرش‌های ناکارآمد

تعریف مفهومی: نگرش‌های ناکارآمد، نگرش‌ها و باورهایی هستند که فرد را مستعد افسردگی و یا به ‌طور کلی‌ آشفتگی روانی می‌کند. این باورها که در اثر تجربه نسبت به خود و جهان کسب می‌شوند، فرد را آماده می‌سازند تا موقعیت‌‌های خاص را بیش از حد منفی و ناکارآمد تعبیر کنند. از نظر بک‌ نگرش‌های ناکارآمد معیارهایی انعطاف‌ناپذیر و کمال گرایانه هستند که فرد از آن برای قضاوت‌ درباره‌ی خود و دیگران استفاده می‌کند.از آنجا که این نگرش‌ها انعطاف‌ناپذیر، افراطی و مقاوم‌ در مقابل تغییراند، ناکارآمد یا نابارور قلمداد می‌شوند (دیویدسون، نیل و کرینگ‌[۳] ۱۹۹۸) در واقع نگرش‌های ناکارآمد که بنیادهای آشفته‌کننده‌ی افراد را تشکیل می‌دهند، دو ویژگی‌ اساسی دارند (الیس[۴] ۱۹۹۱)؛ اولاً آن­ها در درون خود توقعات خشک، جزیی و قدرتمندی دارند که‌ معمولا در قالب کلماتی چون باید، حتما، الزاما و ضرورتاً بیان می‌شوند، ثانیاً موجب انتساب‌های‌ بسیار نامعقول و تعمیم مفرط و فاجعه‌آمیز می‌شوند (لطفی کاشانی ۱۳۸۷، ۶۸).