2-2-8-1 ) موانع زیر ساختی – فنی :
امروزه ارتباطات و مبادله اطلاعات در بستر مخابراتی شکل می گیرد و برای اتصال به شبکه جهانی اینترنت یکی از ملزومات انکار ناپذیر ، امکانات و تسهیلات مخابراتی می باشد هر چند طی چند سال اخیر تلاش های زیادی در کشور در جهت گسترش مخابرات و ایجاد تاسیسات و امکانات لازم به عمل آمده و موفقیت های زیادی حاصل شده است ؛ ولی گنجایش و ظرفیت تجهیزات مخابراتی که هم اکنون وجود دارد ، جوابگوی کامل نیازهای توسعه فاوا به خصوص در بخش آموزش نمی باشد ( ویلسون ، 1996 ؛ فتحیان ، 1387 ؛ ابراهیمی و بختیاری ، 1385 ) . یکی از مشکلات ، کافی نبودن پهنای باندهی مخابراتی است که حجم بار خطوط را با ترافیک روبرو می سازد . این عوامل در برقراری ارتباط مشکلاتی پدید می آورد ( آیتی و عطاران و مهرمحمدی ، 1386 ؛ شعبان نژاد و صادقی ، 1386) .

دست یابی به شبکه اینترنت ، نیازمند شکل گیری فراهم آورندگان خدمات اینترنت است . ارائه دهندگان خدمات اینترنتی برای ارائه خدمات خود لازم است به ایستگاه های  بزرگ مادر متصل شوند و با داشتن خطوط تلفن به تعداد کافی ، این امکان را برای کسانی که مایل به استفاده از اینترنت هستند فراهم سازند ( مرکز تحقیقات توسعه دانشگاه بُن آلمان ، 2005 ) . در کشور ما به دلیل موانع قانونی و محدودیت هایی که به لحاظ سیاسی ، فرهنگی و قضایی ایجاد شده است ، تعداد ارائه کنندگان خدمات اینترنتی نسبت به درخواست کنندگان این خدمات پایین است و همین امر ، سبب کم شدن امکان دسترسی به اینترنت برای عموم می شود ( ابراهیمی و بختیاری ، 1385 ) . در حال حاضر بیشتر ادارات ، سازمان های دولتی ، نهادهای آموزشی و دانشگاه ها و مراکز فرهنگی از این خدامت بهره می گیرند . در صورت پایین بودن تعداد ارائه کنندگان خدمات اینترنتی و مشکل بودن دسترسی به اینترنت نمی توان برای توسعه و گسترش استفاده از فاوا در نظام آموزشی برنامه ریزی نمود ؛ بنابراین لازم است به این موضوع نیز توجه شود و بسترهای فنی و قانونی برای گسترش اینترنت و ارائه کنندگان خدمات اینترنتی در سراسر کشور به وجود آید ، تا همگام با گسترش فاوا ، امکان استفاده تمامی موسسات و نهادهای آموزشی و حتی منازل از این فناوری فراهم گردد ( شعبان نژاد و صادقی ، 1386 ) .

همچنین قعطی مدوام برق ، عدم دسترسی به اینترنت و قطع شبکه را نیز می توان از عوامل فنی – زیرساختی عدم به کارگیری فاوا به حساب آورد ( فتحیان ، 1387 ؛ عفت نژاد ، 1381 ؛ مشهدی و رضوان فر و یعقوبی ، 1386 ) .

جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه تاثیر بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات بر توانمند سازی دانش آموزان مدارس هوشمند بابلسر از دید معلمان

2-2-8-2 ) موانع فردی :

پژوهش های متعددی در خصوص موانع فردی موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات صورت گرفته و موانع فردی از ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار گرفته اند .

یکی از ابعاد موانع فردی در بکارگیری فاوا ، مربوط به دانش عمومی و توان استفاده از فناوری روز در یک

کشور می باشد ، عامل موثری در جهت تحریک کل جامعه به سمت و سوی استفاده از پیشرفت های فناوری خواهد بود . دانش عمومی در کشورهای جهان سوم به دلیل پایین بودن سطح کل فرهنگ جامعه ، زندگی روستایی ، پایین بودن سطح سواد ، نارسایی ها و فقر اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی ، در سطح نازلی قرار دارد ، بنابراین به عنوان یک مانع بسیار بزرگ در جهت گسترش شبکه های ارتباطی نوین در آن جامعه مطرح است ( فتحیان ، 1387 ؛ روبِرتسون ، 1997 ) .

بُعد دیگر را می توان از نگاه سازمان ها و نهادهای آموزشی ، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد . سازمان ها و نهادهایی که خود را موظف به استفاده از این فناوری  می دانند و الزامات محیطی نیز این اقتضا را برای آنها حکم می کند ، باید توان نیروی انسانی خود را در این خصوص بالا ببرند ( شرام ،1995) . بطور کلی می توان گفت عامل نیروی انسانی به عنوان مهم ترین عامل در زمینه کسب فناوری های نوین و توسعه آن محسوب می گردد و کشورهایی که می خواهند در این زمینه پیشرفت داشته باشند ، باید در زمینه افزایش دانش عمومی ، آموزش نیروهای متخصص و کارآمد ، افزایش دانش حرفه ای عاملان فعالیت های فاوا و نیز افزایش دانش عمومی و حرفه ای کارکنان سازمان های ذیربط در روند فعالیت های فناوری های نوین ارتباطی و اطلاعاتی و ارائه دهندگان خدمات نوین سرمایه گذاری کنند ( فتحیان ، 1387 ؛ روبِرتسون ، 1997 ؛ شرام ، 1995 ؛ مشایخی و همکاران ، 1384 ؛ یعقوبی و شاکری ، 1387 ) .

یکی دیگر از موانع ، مشکل زبان مورد استفاده در اینترنت است . اغلب اطلاعات و مبادلات اینترنتی به زبان انگلیسی صورت می پذیرد که این شیوه نیز ، یکی از مهم ترین موانع استفاده از اینترنت به حساب می آید . سهم برآورد استفاده از زبان انگلیسی در اینرتنت بین 70 تا 80 درصد است ، در صورتی که فقط 57 درصد از استفاده کنندگان اینترنت ، انگلیسی زبان هستند . با توجه به این که در کشورهای در حال توسعه درصد بالایی از افراد فاقد سواد لازم و تسلط بر زبان انگلیسی هستند ، در استفاده از اینترنت با مشکل مواجه می باشند. ( موحد محمدی و ایروانی ، 1381 ؛ یعقوبی و شمسایی ، 2004 ؛ آیتی و دیگران ، 1386 : 54-52 ) .

طبق مطالعات انجام شده ، نگرش منفی نسبت به این فناوری یکی از موانع فردی در خصوص به کارگیری فاوا می باشد ( مشایخی و همکاران ، 1384 ؛ موحدمحمدی و ایروانی ، 1381 ؛ صالح صدق پور و میرزایی ، 1387 ؛ یون ، 2004 ) . و آخرین مورد از موانع فردی نیز مقاومت انسانی در مقابل تغییر است ( ویلسون ، 1996 ؛ صالح صدق  پور و میرزایی ، 1387 ) .

2-2-8-3 ) موانع اقتصادی :

کشوری که از سطح توسعه اقتصادی پایین برخودار باشد ، در زمینه نرخ رشد و نفوذ فناوری های نوین نیز در سطح پایین خواهد بود ؛ یعنی رابطه مستقیمی بین توسعه اقتصادی و نرخ نفوذ فناوری های نوین وجود دارد و به طور اخص می توان گفت یکی از شاخص های توسعه اقتصادی ، نرخ رشد فناوری و به ویژه فناوری ارتباطی و اطلاعاتی است ( شرام ،1995 ؛ مشایخی و همکاران ، 1384 ؛ یون ، 2004 ) . این مساله برای کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته بیشتر صادق است ؛ در کشور در حال توسعه ای که نرخ رشد اقتصادی پایین است ، با توجه به ارتباط تنگاتنگ و تعامل عوامل اقتصادی و رابطه مستقیم با هم ، امید به دست یابی به فناوری های نوین ارتباطی و اطلاعاتی در آن کشور کم خواهد بود ؛ بنابراین سطح پایین توسعه اقتصادی یک کشور می تواند به عنوان یک مانع عمده جهت دست یابی به فناوری های نوین ارتباطی و اطلاعاتی به خصوص در بخش آموزش محسوب گردد ( مشایخی و همکاران ، 1384 ) .

سطح درآمد سرانه نیز می تواند به عنوان یک شاخص در میزان دست یابی به فناوری های مورد نیاز در بخش آموزش مطرح باشد. درآمد سرانه هر فرد در یک کشور گویای این موضوع است ، که افراد آن جامعه به طور متوسط توانایی دست یابی به فناوری های ارتباطی ( کامپیوتر ، اینرتنت ، موبایل و … ) را دارا می باشند یا خیر . هر چه وضعیت عمومی معیشتی افراد جامعه در سطح پایین تری باشد افراد آن جامعه تمایل کمتری به استفاده از وسایل ارتباطی خواهند داشت ؛ زیرا با درآمد پایین ، افراد ترجیح می دهند کالاها و مایحتاج ضروری خود را تهیه کند تا این که به سمت ، فناوری اطلاعاتی و ارتباطی ( که کالایی لوکس تلقی می شود ) بروند ( مشایخی و همکاران ، 1384 ؛ دِوریز و همکاران ، 2001 ) .

تعداد کامپیوترهای شخصی موجود و نرخ رشد دسترسی مردم به آن را نیز می توان از عوامل و موانع مهم توسعه فاوا به ویژه در نظام آموزشی دانست . عدم دسترسی به این گونه امکانات نیز مانع اساسی در توسعه و گسترش این فناوری در آموزش به شمار می رود ( فتحیان ، 1387 ؛ دِوریز و همکاران ، 2001 ) .

مساله دیگر هزینه استفاده از خطوط تلفن است . در صورت بالا بودن هزینه های استفاده از خطوط تلفن ، امکان دسترسی به شبکه های اینترنت و دیگر شبکه های ارتباطی ، در سطح پایینی باقی خواهد ماند ( آتشک ، 1386 ؛ ویلسون[12] ، 1996 ) .

2-2-8-4 ) موانع فرهنگی – آموزشی :

یکی از بسترهای اساسی و بنیادین جهت هر گونه تغییر و تحول و استفاده از فناوری جدید در یک کشور ، بستر سازی فرهنگی در آن کشور است ؛ زیرا این امر ، بدون توجه به فرهنگ و زیر ساختارهای فرهنگی و اجتماعی کشور اگر غیر ممکن نباشد ، کاری بسیار سخت است و با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد ؛ لذا برای انجام هرگونه تحولی که جنبه بنیادی داشته باشد ، توجه به فرهنگ آن جامعه ضروری است . با شناخت عناصر فرهنگی و تدوین برنامه مناسب ، می توان زمینه لازم برای این تغییرات را به وجود آورد ( آتشک ، 1386 ؛ آتشک ، 1387 ) . از این رو یکی از محدودیت های گسترش فاوا در نظام های آموزشی ، به ویژه در کشورهای در حال توسعه ، موانع فرهنگی می باشد . به اعتقاد برخی از صاحب نظران با توجه به این که در اینترنت همه چیز یافت می شود و محدودیت های فرهنگی و اخلاقی لحاظ نمی گردد . از یک دیدگاه گسترش اینترنت باعث اضمحلال اصول فرهنگی ، اعتقادی و اخلاقی در بین جوامع می شود . با این استدلال ، جلو گسترش آن گرفته شده و یا حداقل محدودیت هایی بر آن اعمال می گردد . این محدودیت ها باعث کاهش نرخ رشد استفاده از اینترنت و به طور کلی فاوا در نظام آموزشی و در نتیجه فرایند یاد دهی – یادگیری خواهد شد ( صالح صدق پور و میرزایی ، 1387 ) .

از طرفی ، همراه شدن پدیده مدرک گرایی که از فرهنگ دولتی بودن بازار کار ایران و استفاده ی ممتد از درآمد ناشی از فروش نفت خام حاصل شده است ، با مساله غامض آزمون سراسری دانشگاه ( اعم از دولتی و غیر دولتی ) سبب شده است در آموزش و پرورش ایران چهار اصل یادگیری : یادگیری چگونه آموختن ، یادگیری با دیگران زیستن ، یادگیری برای به کاربردن و یادگیری برای بهتر زیستن تبدیل به یک اصل مادر شود : یادگیری برای کسب نمره ی مناسب جهت بدست آوردن مدرک تحصیلی بالاتر . تحمیل شدن این فرهنگ به مدارس سبب شده است که فقط جنبه هایی از یادگیری که فرد را به این هدف می رساند مورد توجه قرار گیرد و دانش آموز ، معلم ، مدیریت مدرسه و آموزش و پرورش ، والدین و بطور کلی جامعه از توجه به انواع دیگر یادگیری که به کار زندگی شاد و مفید در جامعه ی مدنی پویا و دائما در حال تغییر خواهد آمد ، با آگاهی غفلت کنند . برای چنین نوع یادگیری ، چندان نیازی به کاربرد فاوا نخواهد بود ( آیتی و دیگران ، 1386 : 54-52 ) .

در کل مهم ترین موانع آموزشی عدم استفاده از فاوا را می توان کمبود آموزش ها ، کاربردی نبودن آموزش ها ، کمبود سمینارها و همایش های مرتبط و تخصصی و صلاحیت پایین ارائه کنندگان آموزش ها برشمرد ( آتشک ، 1386 ؛ ثمری و آتشک ، 1388 ) .

[1] Wilson

[2] ZEF= Information and Communication Technologies for Development, the Center for Development Research, University of Bonn

[3] Robertson

[4] Schrum

[5] Robertson

[6] Schrum