مبحث هشتم- پیشگیری اجتماعی از جرایم و انحراف­ های سایبری
از جمله مهم­ترین آن­ها شناسایی هویت و خصوصیات مجرمان و منحرفان سایبری بر اساس انگیزه­های هر یک و همچنین، شناسایی هویت و خصوصیات بزه دیدگان سایبر ارزیابی خطرپذیری[۳] آن­ها برای جهت­دهی نوع و میزان آموزش­های پیشگیرانه است. سپس با توجه به نتایج به­دست آمده، می­توان بر اساس الگوهای کلی پیشگیری از جرم، راهکارهای قابل اجرا و مؤثری را پیشنهاد داد. با این حال، این مباحث به مجال دیگری موکول می­گردد[۴].

گفتار اول- پیشگیری اجتماعی جامعه­ مدار سایبری

به­طور کلی، با کدهای رفتاری می­توان گروه­های خاصی را که وظیفه ­ای به آن­ها سپرده شده، در مقابل اعمال خود پاسخگو نگه داشت. از جمله آن­ها، گروه­های مشاغل هستند که در حوزه­های مختلف به فعالیت می­پردازند و چون که به متصدیان شبکه­ای خود، داده­های واجد ارزشی را واگذار کرده­اند تا با رعایت سه اصل محرمانه بودن[۵]، تمامیت[۶] و دسترس­پذیری [۷]در فضای سایبر منتشر کنند، ضروری است متناسب با حرفه، نوع و میزان اطلاعات آن­ها و دیگر شرایط،کد رفتاری مربوط را برای آن­ها تدوین کنند. شایان ذکر است، در این مورد تاکنون برای بعضی مشاغل و موضوعات حساس، از سوی مراجعه مهم و معتبر بین ­المللی، کدهای رفتاری نمونه­ای منتشر شده است. برای مثال، به­تازگی برای فعالان عرصه تجارت الکترونیکی و بازاریابی شبکه­ای[۸]،کدهای رفتار یکسانی تدوین شده تا از وقوع جرم و تخلف­های مرتبط با پیام­های تجاری ناخواسته الکترونیکی اجلوگیری شود[۹].

اما گروه دیگری که کدهای رفتاری برای آن­ها از جمله ضروریات شغلی است، ارائه دهندگان خدمات شبکه های اطلاع­رسانی رایانه­ای هستند. آن­ها در حقیقت پل ارتباطی میان دنیای فیزیکی با فضای سایبر محسوب می­شوند و نسبت به بقیه دست­اندرکاران این حوزه، افزون بر این­که توانایی اقدامات بسیار متنوع و گسترده­ای را دارند، مسئولیت­های خطیری نیز بر دوش آن­ها گذاشته شده است. این افراد به­راحتی می­توانند امکان نفوذ به پایگاه­ها را فراهم کنند یا اطلاعات حساس و کلیدی راجع به آن­ها را در اختیار افراد ناصالح قرار دهند.[۱۰]

به دلیل وجود چنین شرایطی، چندی است بر نحوه عملکرد ارائه دهندگان خدمات شبکه­ای نظارت بیشتری صورت می­گیرد که از جمله مهم­ترین آن­ها اقدامات انجام شده در جهت نظارت بر حفظ حریم آن­لاین افراد از سوی این ارائه دهندگان خدمات است۰ آن­ها به­راحتی می­توانند علاوه بر امکان­پذیری ساختن شنود و ردیابی ارتباطات الکترونیکی، دسترسی به پایگاه­های داده­ای که ورود افراد غیرمجاز به آن­ها ممنوع است یا اطلاعات شخصی و شخصی حساسی را که خود آن­ها برای پیشبرد فعالیت­های شبکه­ای جمع­آوری کرده­اند میسر سازند.[۱۱]

گفتار دوم- پیشگیری اجتماعی رشد­مدار سایبری

به نظر نمی­رسد کسی در این واقعیت تردید داشته باشد که نه تنها نسل جوان و نوجوان جامعه ما، بلکه بدون استثنا در تمامی جوامع، توانسته است تعامل بهتری را با فضای سایبر برقرار کند. البته چندان جای شگفتی نیست، زیرا نسل گذشته امور خود را در دنیای فیزیکی به پیش می­برده و شاید لزومی ندیده با این فضای جدید انس بگیرد، در حالی که نسل جدید با این فضا رشد یافته و از همان ابتدا هر آن­چه پیرامون خود مشاهده کرده، رنگ و بوی سایبری داشته است.[۱۲]

جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه با موضوع:تحلیل جرم شناختی جرایم اینترنتی

به هر حال، این وضعیت بیم و امیدهایی را برانگیخته است. از یک سو، می­توان امیدوار بود نسل جدید در برپایی هرچه سریع­تر یک جامعه اطلاعاتی [۱۳]تمام عیار، مبتنی بر اصول و قواعد حاکم بر این فضا، همت لازم را داشته باشد. اما از سوی دیگر، باید آن­ها را از خطرات و آسیب­های فراوان این فضا مطلع کرد تا با گرفتاری در آن­ها، نتیجه عکس حاصل نشود. درادامه، راهکارهایی که بیشتر نسبت به کودکان قابلیت اجرا دارند و متولیان تربیتی و آموزشی گوناگون آن­ها را هدف قرار می­ دهند، با اجمال مورد بررسی قرار می­گیرند:

گفتار اول- اقدامات مداخله ­آمیز والدین

اولین محیطی که توجه متصدیان پیشگیری رشدمدار را به خود جلب می­ کند، خانواده و به تبع آن والدین است. چنان­چه بتوان در ابتدا توصیه­ها و آموزه­های لازم را به والدین منتقل و آن­ها را با خطرات و در عین حال مزایا و مطلوبیت­های فضای سایبر آشنا کرد، می­توان امیدوار بود تا حدود زیادی اهداف این تدابیر به ثمر بنشیند. برای مثال، یک برنامه آموزشی برای والدینی که فرزندان آن­ها با اینترنت کار می­ کنند، می ­تواند حاوی این نکات باشد:

ایجاد حس مسئولیت­ پذیری و توانایی انتخاب گزینه­های سالم به هنگام استفاده از اینترنت (به­عبارت دیگر، نحوه استفاده صحیح از اینترنت.
تصمیم ­گیری به­جا و مناسب درباره محتوایی که قرار است

مشاهده کنند.
آموزش نحوه رویارویی با محتوای نامناسبی که ممکن است مشاهده کنند و کاهش عواقب آن. در واقع، در اینجا ابتدا باید به خود والدین آموزش داد تا بدانند چگونه این رهیافت­ها را نسبت به کودکان خود اتخاذ کنند.[۱۴]
گفتار دوم-تدابیر همیاری همسالان

از عوامل مهمی که در کنار والدین، مربیان و دیگر مسئولان آموزشی و تربیتی فرزندان می­توان نقش مهمی در شکل­ گیری شخصیت کودکان در استفاده از فضای سایبر داشته باشند، فرزند یا اطرافیان بزرگ­تر آن­ها هستند. البته اگر چنین مسئولیتی به آن­ها سپرده شود، برای خود آن­ها نیز مفید خواهد بود. زیرا برای این­که وجهه خود را در برابر کوچک­ترها از دست ندهند، سعی می­ کنند مرتکب اقدامات ناشایست نشوند؛ چرا که به خوبی می­دانند کوچک­ترها رفتارهایشان را تعقیب می­ کنند و منتظر تقلید از آن­ها هستند.[۱۵]

گفتار سوم-تدابیر کاربری صحیح[۱۶]

این خط مشی­ها، یک سری راهکارها و انتظاراتی راجع به نحوه فعالیت آن­لاین افراد هستند که به نحو روزافزونی در مدارس، منازل و کتابخانه­ها به­کار می­روند. مبانی نظری آن­ها، مسئولیت­پذیر کردن کودکان در برابر محتوایی است که ایجاد می­ کنند و رفتاری که بروز می­ دهند است. آن­ها یاد می­گیرند در برابر مسائل مختلفی که ممکن است در فضای سایبر تجربه کنند، گزینه­های شایسته­ای داشته باشند. به این ترتیب، با مهارت­های استفاده صحیح از اینترنت آشنا می­شوند. البته اگر قرار است این خط مشی­ها مؤثر واقع شوند، باید برای موارد نقض عمدی، واکش یا ضمانت اجراهای متناسب اعمال کرد؛ مانند عدم اجازه استفاده از اینترنت، تماس با والدین. اگر موارد نقض به مدرسه مربوط می­شود، حبس دانش­آموز و اگر به منزل مربوط می­شود، حبس در منزل. اما باید از موارد نقض غیرعمدی و تصادفی نیز به عنوان فرصتی برای آموزش کاربران در خصوص نحوه اجتناب آن­ها از مواجهه آتی با این گونه مسائل، نحوه برچیدن آن­ها از روی صفحه نمایش و در صورت لزوم، گزارش به ارائه دهندگان خدمات اینترنتی بهره ­برداری کرد.[۱۷]

گفتار چهارم-تدابیر کاهنده آثار سوء [۱۸]

یکی از نکات غیرقابل انکار این است که تمامی اقداماتی که در زمینه عدم مواجهه کودکان با مسائل صریح جنسی به اجرا در می­آیند، صددرصد نتیجه­بخش نبوده و سرانجام این امکان وجود دارد که کودکان از راه­های گوناگون با این موضوعات مواجه شوند. از این­رو اگر دسترسی به این محتواهای ناشایست اجتناب­ناپذیر است، باید اقداماتی اتخاذ گردد تا آثار نامطلوب مواجهه با آن­ها به کمترین حد برسد. یک راهبرد مناسب می ­تواند آموزش به کودک باشد که در صورت مواجهه با این­گونه مسائل آن­ها را گزارش کند و کمک بخواهد.[۱۹]

به این ترتیب، والدین یا مربیان نباید کودکی را که در اثر مواجهه با این مسائل از آن­ها کمک طلبید، مجازات کنند. متأسفانه برخی برخوردهای نابجا باعث شده کودکانی که با چنین صحنه­هایی مواجه می­شوند،‌بیشتر بیم آن را داشته باشند که بزرگتر­های آن­ها چه واکنشی نشان خواهند داد. واکنش نادرست می ­تواند آثار معکوس و عواقب ناهنجاری را به دنبال داشته باشد. کودکان باید بتوانند چنین مسائلی را در فضایی آرام و آزاد و نه مضطرب از تنبیه و مجازات مطرح کنند.[۲۰]

گفتار پنجم-تدابیر آموزشی

الف) آموزش سلامت اینترنت [۲۱]: بحث آموزش سلامت کودکان یکی از مقوله­های اصلی در دنیای فیزیکی محسوب می­شود. به عنوان مثال، باید نحوه رد شدن از خیابان، برخورد با غریبه­هایی که به آن­ها نزدیک می­شوند و واکنش به آتش­سوزی منزل را به آن­ها آموخت. هدف از آموزش آن­ها این است که چنان­چه به تنهایی با چنین شرایطی مواجه شدند، بدانند چگونه با آن­ها مقابل کنند.[۲۲]

آموزش سلامت کودکان در اینترنت نیز چنین هدفی را دنبال می­ کند. تحقیقات نشان داده بسیاری از دانش­ آموزان از طریق تجربه یاد گرفته­اند چگونه در اینترنت از خود محافظت کنند؛ اما این فرایند آموزشی به کودکان یاد می­دهد برای عدم مواجهه با موقعیت­های ناامن، چه کارهایی انجام دهند و چه کارهایی انجام ندهند. همچنین، مهارت­های تفکر و قضاوت­های والدین و مربیان و دیگر اعضای جامعه که می­خواهند به کودکان شیوه ­های مقابله با خطرات زندگی را بیاموزند، آموزش داده می­شود. در این­جا خطرات پیرامون تبیین می­شوند تا هنگامی که با آن­ها مواجه شدند، دچار اضطراب نشوند.[۲۳]

ب) ادبیات اطلاعات و رسانه :[۲۴]منظور از ادبیات اطلاعات، مجموعه ­ای از توانمندی­ها است که به اشخاص توانایی شناسایی اطلاعات مورد نیاز آن­ها را می­دهد تا این اطلاعات به شکل مؤثر بازیابی کرده و یافته­ها را ارزیابی کنند و به شکل نقادانه­ای منبع آن را جویا شوند، اطلاعات گزینش شده را در مجموعه دانش خود وارد کنند، برای تحقق یک هدف خاص از آن­ها استفاده مؤثری به­عمل آورند. شرایط اقتصادی، حقوقی و اجتماعی حاکم بر استفاده از آن­ها را درک کنند و با رعایت موازین اخلاقی و قانونی به آن­ها دسترسی یابند و در نهایت مورد استفاده قرار دهند.[۲۵]

ادبیات رسانه که اصطلاح جدیدتری است، به دو شیوه بنیادین مفهوم ادبیات اطلاعات را توسعه می­دهد. اول این­که مفهوم اطلاعات را به تمامی اشکال رسانه­ای و نه فقط چاپی تسری می­دهد. هرچند هیچ­گاه ادبیات اطلاعات به نسخ چاپی محدود نبوده، ولی در عمل آن­چه ابتدا به ذهن متبادر می­شود، همان است.[۲۶]

دومین شیوه، که از گزینه اول نیز مهم­تر است این­که ادبیات رسانه توانایی تولید و برقراری ارتباط با دیگران را هم که در حقیقت برای جلب منافع آن­ها است، در بر می­گیرد. همچنین، برخی تحلیل­گران معتقدند آموزش رسانه بر اطلاعاتی متمرکز است که از طریق رسانه­های ارتباط جمعی انتقال می­یابند، مانند روزنامه­ها، برنامه ­های تلویزیونی و نظایر آن. برخی به این تعریف، میزان درکی که مخاطبان در تبیین مفهوم اطلاعات دریافتی از محتوای رسانه به­دست آورده­اند را نیز اضافه می­ کنند.