بخشی از راهبرد فاوا و بعضی از چالش های به کارگیری فاوا در فرایند یاددهی – یادگیری، مستقیما به مهارت معلم وابسته است. معلم باید در تعلیم و تربیت و محتوای درس، صلاحیت، شایستگی، مهارت حرفه ای داشته باشد. در واقع، معلم باید دارای آگاهی و دانش لازم درباره ی فرایند طراحی راهبرد تدریس، مواد آموزشی، و هم چنین تکالیف گوناگون یادگیری در ارتباط با فعالیت فراگیرنده ، استفاده از مواد تازه و ابزارها ، و فاوا در فرایند یادگیری باشد .
هوگنبیرک و همکاران ( 2006 ) ، اظهار کرده اند ، صلاحیت ها و شایستگی های فاوا معلمان در حمایت و پشتیبانی اهداف آموزشی عبارت اند از: انعطاف پذیری، یادگیری انفرادی، افزایش امکانات آموزشی پاره وقت، غنی ساختن محیط یادگیری، آموزش مفاهیم تازه، تعامل میان فراگیرنده و معلم، یادگیری مشارکتی، ایجاد انگیزه در فراگیر، آموزش مادا مالعمر، افزایش کارایی تدریس، کاهش هزینه، افزایش ارتباط میان کارشناس و فراگیرنده و توسعه ی مهارت فراگیرنده.

از نظر کرشنر و همکاران ( 2002 ) ، صلاحیت ها و شایستگی های فاوا معلمان عبارت اند از:

صلاحیت های شخصی فاوا : به معنای داشتن مهارت پایه ی فاوا و کاربرد آن در ارتباطات است.
فاوا به مثابه ابزار تفکر : معلمان باید قادر به استفاده از فاوا در پشتیبانی یادگیری معنادار و کار مشارکتی باشند.
فاوا به مانند ابزار تعلیم و تربیت : معلمان باید دانش، مهارت و تجربه ی خود را در به کارگیری یادگیری مبتنی بر منابع و مشارکت در محیط دیجیتالی افزایش دهند.
فناوری به مثابه ابزار تدریس : معلمان باید نحوه ی دسترسی به منابع و امکانات آموزشی و غیرآموزشی فاوا را بدانند.
جنبه های اجتماعی فاوا : معلمان نه تنها باید از به کارگیری فاوا ، بلکه باید از جنبه های اجتماعی استفاده از فاوا نیز آگاه باشند.
ایک و همکارانش ( 2002 ) ، صلاحیت های فاوا معلم را چنین برشمرده اند:

استفاده از سخت افزار؛
استفاده از نرم افزار؛
استفاده از فاوا در فرایند یادگیری، و مشارکت با فراگیرنده؛
استفاده از فاوا در فرایند تدریس؛
استفاده از فاوا در فعالیت فراگیرنده.
هوگنبیرگ ( 2006 ) صلاحیت حرفه ای معلم را ، توانایی تعامل با خود ، با فراگیرنده ،  مدرسه و  محیط یادگیری و خانواده تعریف کرده است . برای روشن سازی مطالب موردنظر ، آنها ماتریس صلاحیت فاوا ارائه داده اند.

موضوعات ماتریس عبارت اند از: تعلیم و تربیت ، برنامه ریزی درسی ،  توسعه ی حرفه ای ، سازمان مدرسه ، سیاست ، جنبه های اخلاقی ، نوآوری و جنبه های فنی.

2-2-12-2 ) صلاحیت در استفاده از فاوا

در سال های گذشته ، استفاده از فاوا در تدریس، تغییر جنبه های کلی، از جمله سازماندهی، به سوی جنبه های آموزشی به ویژه تعلیم و تربیت مانند نقش مربی، بهینه سازی آموزش و محتوای تدریس و یادگیری بوده است. در این رویکرد ، بخشی از تعلیم و تربیت، عملکرد معلمان در استفاده از فاوا است. عملکرد معلمان در استفاده از فاوا با سوالات زیر نشان داده شده است :

چه مطالبی را درس می دهید ( اهداف کوتاه مدت ) .
 دلیل تدریس مطالب مورد نظر چیست (اهداف بلند مدت) .
 چگونه آن مطالب را ارائه می دهید (طراحی برنامه ی درسی، مثال ها، تمرینات، ابزارها، صورت مشارکت و آزمون) .
 فراگیرندگان مورد نظر چه کسانی هستند؟ (دانش قبلی فراگیر،

انگیزه)
 و (احتمالات) مدت زمان تدریس (در مواردی که زمان تدریس مستقل است).
تدریس ، از یک سو جمع آوری اطلاعات، مشارکت با یکدیگر، (در داخل و خارج از کلاس درس)، گزارش نتایج فعالیت یادگیری فراگیرندگان، و مدیریت و ارتباط با خانواده ی فراگیرندگان است. از سوی دیگر، آگاهی از دانش قبلی فراگیرنده و آموزش جهانی می باشد. در کل این فعالیت ها ، استفاده از فاوا در فرایند یادگیری مشخص می شود و معلم باید:

دانش لازم را برای تشخیص این که کدام یک از ابزارهای فاوا برای کدام یک از اهداف درس مناسب است، داشته باشد (آگاهی) .
باید مهارت استفاده از فاوا را در فرایند تدریس داشته باشد (آمادگی) .
و با ویژگی های آموزشی ابزارهای فاوا آشنایی داشته باشد؛ برای نمونه ، ابزارهای”بسته”. این ابزارها، مانند برنامه های تمرین و آموزش که ابزارهایی غیر تعاملی هستند و ابزارهای”باز” مانند Webquests  ، که ابزارهایی مبتنی بر ساختن گرایی محسوب می شوند.
یکی از مسائل مهم آن است که معلم از طراحی فرایند تدریس و انجام تکلیف با بهره گرفتن از فاوا آگاهی داشته باشد. در طراحی تکلیف ، از ترکیب کتاب درسی با پشتیبانی فاوا استفاده می شود. در فرایند طراحی باید اهداف و محتوای درس، مرحله بندی محتوا و نحوه ی ارائه آن، نقش ابزارها، نقش معلم، نقش فراگیرنده، درجه ی کنترل مراحل یادگیری، گسترش توجه معلم، ابزارهای فرایند تدریس، و نتایج یادگیری مشخص شود. در واقع باید گفت، برنامه ریزی درسی مبتنی بر فاوا ، نیازمند کنترل فرایند تدریس توسط معلم است.

جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه تاثیر بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات بر توانمند سازی دانش آموزان مدارس هوشمند بابلسر از دید معلمان

2-2-12-3 ) صلاحیت رسانه ای معلم

امروزه، نه تنها نقش فاوا ، بلکه نقش رسانه در فرایند یادگیری و استفاده از آن، امری حساس و مهم به شمار می آید. از اینرو در اینجا لازم است علاوه بر صلاحیت فاوا معلم، از صلاحیت رسانه ای او نیز صحبت به میان آوریم . البته استفاده از رسانه ی دیجیتالی مدرن تنها به معنای استفاده از نرم افزارهای ( آموزشی ) نیست و استفاده از سخت افزارهای ( جدید ) را نیز شامل می شود. در اینجا اصطلاح “رسانه” به معنای پشتیبانی معلم در انجام تکالیف کلاس درس و پشتیبانی فرایند یادگیری فراگیرندگان به وسیله ی آنان یا معلم است. صلاحیت های رسانه ای معلم عبارت اند از:

صلاحیت رسانه ای فردی: به معنای استفاده ی مفید از نرم افزار و سخت افزار در فرایند تدریس است که بر پایه ی به کارگیری ابزارهای نرم افزاری مانند استفاده از تخته های الکترونیکی، و سیستم های رای گیری بنا شده است ( باستیااِنس ، 2007 ) .
صلاحیت رسانه ای انتقادی : یعنی توانایی معلم در انتخاب رسانه ی مناسب برای فرایند یاددهی- یادگیری . معلم باید قادر به انتخاب درست ابزارهای رسانه باشد . انتخاب درست نه تنها انتخاب نگاه آموزشی، بلکه انتخاب چشم انداز انسانی و اجتماعی را نیز شامل می شود.
صلاحیت یادگیری مادام العمر: شامل توسعه ی رسانه ی قابل دسترسی برای پشتیبانی فرایند یادگیری است. صلاحیت و شایستگی معلم همان صلاحیت یادگیری مادام العمر است. در این صورت، معلم مهارت به کارگیری فاوا را داراست.
صلاحیت معلم در فرایند تدریس و یادگیری: که سبب موفقیت فراگیرندگان می شود. ارزشیابی کار فراگیرندگان به وسیله ی معلم بسیار سودمند است. اهداف تدریس نه تنها مربوط به درس حاضر یا هفته ی آینده ، بلکه باید بر این اساس باشند که فراگیرنده کار را به خوبی انجام دهد. اگر چه موضوع درس گاهی درباره ی مفهوم یا مهارت خاصی، گاه مربوط به ارتباط میان مفاهیم و گاه مربوط به نگرش است، اما آنچه اهمیت دارد آماده سازی فراگیرنده برای آموزش آینده، شغل یا ایفای نقش مؤثر به عنوان عضوی از جامعه است.
صلاحیت طراحی ترتیب فرایند یاددهی– یادگیری: به معنای صلاحیت توانایی طراحی، توسعه ی مواد، و راه های کار با رسانه ی تازه است. این مهارت رجوع به دانش معلم با توجه به کاربرد مناسب نرم افزار و سخت افزار قابل دسترسی، نحوه ی کاربرد آنان، ترتیب و توالی آنها را شامل می شود. البته ، انتخاب درست نرم افزار و سخت افزار ، استفاده از آنها در تمرینات درس، و حرفه ای بودن معلم نیز دارای اهمیت است.
صلاحیت فنی رسانه : به معنای مهارت استفاده از رسانه است . مطالعات والکنبرگ ( 2006 ) نشان داد، گرایش دختران به رسانه از پسران کمتر است . زیرا آنان رسانه را نوعی وسیله ی بازی پسرانه تلقی می کنند. در صورتی که استفاده از رسانه توسط فراگیرنده به مهارت معلم مربوط می باشد. معلم می تواند به فراگیرندگان در استفاده از رسانه کمک کند.
تعریف یونسکو ( 2008 ) از استاندارد صلاحیت فاوا معلم، با توجه به سیاست ملی، برنامه ریزی درسی، ارزشیابی، تعلیم و تربیت، سازمان، مدیریت، توسعه حرفه ای معلم، و مهارت های مربوط به فاوا ، عبارت اند از:

معلمان باید مهارت پایه ی عملکرد نرم افزار و سخت افزار، همچنین نرم افزارهای کاربردی تولیدی، وب، نرم افزارهای ارتباطی، نرم افزارهای نمایشی و کاربردهای مدیریتی را بدانند.
معلمان باید از ابزارهای ویژه ی موضوعی و کاربردی آگاه باشند و بتوانند از این ابزارها در یادگیری مبتنی بر حل مسئله ، و مطالعات مبتنی بر پروژه استفاده کنند. معلمان باید توانایی کار و استفاده از منابع شبکه برای کمک به فراگیرندگان در کار مشارکتی، دسترسی به اطلاعات، ارتباط و تجزیه و تحلیل و انتخاب مسئله ی مورد مطالعه را داشته باشند. همچنین، معلمان باید قادر به استفاده از فاوا برای خلق کردن، نظارت انفرادی، و گروهی فراگیرندگان در برنامه های مبتنی بر کار پروژه ای باشند.
معلمان باید قادر به طراحی فاوا مبتنی بر دانش ارتباطات، و استفاده از فاوا در پشتیبانی توسعه ی مهارت دانش فراگیرندگان ، استمرار و تفکر یادگیری باشند. ( عابدی کرجی بان و علی اکبری ، 1389 : 20-23 )
 

2-2-13 ) مدارس هوشمند

در سال 1984 ، دیوید پرکینز و همکارانش در دانشگاه هارواد  ، طرح مدارس هوشمند را به عنوان تجربه ای نو در برنامه های آموزش و پرورش ، با بهره گرفتن از فاوا ارائه کردند . این طرح به تدریج در چند مدرسه اجرا شد و بعدها تا حدودی توسعه یافت ، به طوری که امروزه برخی از کشورهای توسعه یافته در امر فناوری اطلاعات همچنون مالزی ، از این مدارس برای تربیت نیروی انسانی در برنامه های توسعه ی خود استفاده کردند  .

از ویژگی های و خصوصیات مدارس هوشمند می توان به موارد زیر اشاره کرد :

در مدارس هوشمند معلمان می توانند با بهره گرفتن از بانک های اطلاعاتی و برنامه های نرم افزاری و غیره دروس جدیدی را با توجه به نیازها و علایق دانش آموزان طراحی کنند یا اینکه دروس موجود را تغییر داده ، یا اصلاح نمایند . بنابراین محتوای آموزشی دروس در این مدارس تا حدودی متفاوت با مدارس دیگر خواهد بود .
دانش آموزان این مدارس خود ، سرعت یادگیری خود را تعیین می کنند و به علاوه در این مدارس ، ساعات یادگیری محدود به ساعات مدرسه نیست و دانش آموزان در هر لحظه که اراده کنند کلاس های دلخواهشان را از طریق برنامه های رایانه ای در اختیار خواهند داشت .
نقش معلمان در این مدارس تا حدود زیادی از آموزش و ارزشیابی دانش آموزان به پیگیری آموزش شخصی آنان تغییر می یابد و در نتیجه فرصت و فراغت بیش تری برای پرداختن به برنامه های رشد و بالندگی حرفه ای خود ( مطالعه ، برقراری ارتباطات و تعاملات سازنده و موثر با همکاران ، ارتقای سطح علمی و بهبود مهارت های تدریس و .. ) خواهند یافت .
در این نوع مدارس دانش آموزان اغلب به جای کیف های مملو از کتاب های حجیم ، با کامپیوترهای کیفی در سر کلاس درس حاضر می شوند . به عبارت دیگر در این نوع مدارس علاوه بر موارد آموزشی رایج و کتاب های درسی ، انواع نرم افزارها و درس افزارهای چند رسانه ای نظیر سی دی و … مورد استفاده قرار می گیرد .
ارزشیابی از دانش آموزان در مدارس هوشمند به جای این که در مقاطع و نوبت های فاصله دار ( در پایان هر فصل یا هر ترم و … ) صورت پذیرد ، همه روزه و به طور مداوم انجام می گیرد ، تعدادی از این آزمون ها بصورت آنلاین ( برخط ) می باشند .
در این مدارس دانش آموزان هنگام ورود و خروج از مدرسه با کارت دیجیتال که در اختیار دارند ، والدین خود را از ساعت آمد و رفت خود مطلع می سازند . والدین دانش آموزان نیز می توانند با یک آموزش ساده به سیستم ارزشیابی مدرسه متصل شده ، به این وسیله از وضعیت تحصیلی فرزند خود آگاهی یابند . به طور معمول در این مدرسه روزانه در پایان ساعات کلاسی یک ایمیل ( نامه الکترنیکی ) از طرف مدرسه برای آگاهی والدین از وضع تحصیلی فرزندانشان در آن روز ، به آن ها ارسال می گردد .
از آن جا که پاره ای از فعالیت های مرسوم در مدارس دیگر ، در این مدارس به کمک فناوری اطلاعات کاهش می یابد ، کمیت و کیفیت تعاملات بین دانش آموزان ، معلمان و والدین ارتقا می یابد و در نتیجه هم افزایی یا سینرژی حاصل از تعاملات این سه گروه ، امکان ایجاد شرایط یادگیری بهتر برای دانش آموزان فراهم می گردد .
علاوه بر موارد فوق نکته ای که درباره ی مدارس هوشمند حتما بایستی مورد توجه قرار گیرد این است که در این مدارس فناوری جای افراد و اشخاص را نمی گیرد ، بلکه از آن به عنوان ابزاری در جهت رسیدن به هدف استفاده می گردد ( مویدنیا ، 1384 : 2-4 ) .

2-2-14 ) علل تاسیس مدارس هوشمند

مهمترین علل تاسیس مدارس هوشمند عبارت اند از :

امروزه به علت رشد فناوری های رایانه ای ، سرعت نقل و انتقالات اطلاعاتی و مسئله انفجار دانش ، اطلاعات و دانش به سهولت و سرعت می تواند در اختیار همگان قرار گیرد و دیگر مانند گذشته مدرسه تنها چهارچوبی نیست که معلم بخواهد دانش ، مهارت و ارزش ها را در آن به دانش آموزان منتقل کند ، بلکه چهارچوب های اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و وسائل ارتباط جمعی در شکل پذیری پنداره های دانش آموزان نقشی تعیین کننده دارند . یکی از تبعات این امر بالا رفتن سطح دانش متعارف دانش آموزان است که هماهنگی با دوره های آموزشی را بر هم می زند . در چنین شرایطی استفاده از فناوری های اطلاعاتی و انفورماتیکی در مدارس هوشمند ، امکان به روز کردن اطلاعات علمی معلمان و ارتقای مهارت های تدریس ایشان را فراهم می آئرد ، به طوری که آنها می توانند با بهره گرفتن از امکانات موجود در این مدارس برآورد صحیح تر و دقیق تری از دانشی و مطالب درسی را با دانش متعارف دانش آموزانشان هماهنگ سازند .
از سوی دیگر ، اکثر برنامه های آموزشی در مدارس سنتی ، به صورت معلم محور بوده ، با استعدادها ، توانایی ها ، نیازها و شیوه های یادگیری دانش آموزان که هر یک آهنگ مخصوص خود را دارد ، متناسب نیستند . مدارس هوشمند به سبب برنامه های درسی انعطاف پذیر ، امکان تدریس با شیوه های نو ، داشتن طیف وسیعی از برنامه ها و روش ها آموزشی و محوریت بخشیدن به نقش دانش آموز ، با در نظر گرفتن تفاوت های فردی و توجه بیش تر به نیاز ها ، علایق و استعدادهای دانش آموزان ، می توانند در جهت از بین بردن یا کاهش دادن شکاف آموزشی موثر و مفید باشند .
جامعه اطلاعاتی آینده نیازمند افرادی است که بتوانند فناوری اطلاعات را خلاقانه در جهت رشد و توسعه به بکار برند . در این عصر بی بهره ماندن از دانش ، بینش و مهارت های به روز  ، بیکاری ، نابرابری های اجتماعی در نتیجه پیدایی نارضایتی و تنش می انجامد و بنابراین در این دوره بیش از هر زمان دیگری جوامع انسانی نیازمند توسعه انسانی می باشند . ( مشایج ، 1379 : 162 ) .

2-2-15 ) اهداف مدارس هوشمند

اهداف ، مقاصد مورد انتظار در دوره های زمانی بلند مدت می باشند . اهداف مدارس هوشمند به نحوی تبیین شده اند که در راستای اهداف سازمان بوده و مسیر را برای نیل به این اهداف هموار سازند . همچنین اهداف مدارس هوشمند در راستای چشم انداز مدارس هوشمند تدوین گردیده است تا نیل به این اهداف ، رسیدن به چشم انداز را ممکن تر سازد ( نقشه راه مدارس هوشمند ، 1388 : 7 ) .