۲-۳-۵- عوامل مؤثر بر شادکامی زوجین

در واقع کسانی بیشتر شاد هستند که از یک زندگی فعال اجتماعی لذت می­برند. مطالعات نشان می­ دهند که فعالیت­ها و روابط اجتماعی در شادمانی فردی نقش مهمی دارد، فعالیت­های اجتماعی هم در سطح رسمی شامل عضویت در سازمان­ها، کلوپ­ها و انجمن­ها و هم در سطح غیررسمی مانند ارتباط با دوستان، همسایگان و خویشاوندان می­باشند. مطالعات نشان­دهنده آن است که وجود تعاملات اجتماعی (رسمی و غیررسمی) احساس رضایت از زندگی، حمایت از سوی دیگران و احساس تعلق به گروه را افزایش داده که در نتیجه همه این موارد در ایجاد و افزایش شادمانی افراد مؤثر است، افراد برون­گرا شاد هستند. زیرا مهارت­های اجتماعی برتر و فعالیت­های اجتماعی مکرر دارند، لذت بخشی از روابط اجتماعی، یکی از دلایل عمده رضایت از فراغت و تفریح است که آن­ها را در یک حالت خلقی خوب قرار می­دهد و به دنبال فعالیت­های اجتماعی بیشتر برمی­آیند. وی رابطه نزدیک بین شادکامی و معاشرت را ناشی از رضایتی می­داند که در نتیجه رفع نیازهای اجتماعی، برآوردن نیازهای مربوط به عزت نفس یا یادآوری روابط نزدیک کودکی به وجود می­آید (آرگیل، ۱۳۸۲، ترجمه گوهری و همکاران).

رایس (۲۰۰۰) بیان می­دارد، در نظریه­ های شناختی اعتقاد بر این است که افراد شادکام رویدادهای بیشتری را که از نظر فرهنگی مطلوبست تجربه می­ کنند و نیز رویدادهای خنثی را به صورت مثبت و رویدادهای مثبت را مثبت­تر در نظر می­گیرند. در واقع مردم قادرند از طریق کنترل افکارشان خوش­بختی ذهنی و شادکامی خود را افزایش دهند؛ برای مثال این عقیده که در جهان یک مقصد والایی وجود دارد که می ­تواند به خوشبختی و شادکامی افراد بیافزاید (به نقل از میراحمدی، ۱۳۸۶).

جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه ارشد:نقش پیش بینی کنندگی انعطاف پذیری شناختی و هوش معنوی در خوشنودی زناشوی در دانشجویان 

۲-۳-۶-نظریه نیازهای عینی

شواهدی وجود دارد که از این نظریه دفاع می­ کند. پول افراد را شاد می­سازد، مشروط به اینکه خیلی فقیر باشند و یا در کشورهای فقیر زندگی کنند. داشتن خانه، شغل، همسر و سلامتی منابع دیگر شادی هستند؛ با این­وجود، اثرات این متغیرها برای مردم بسیار کم است، علت اینکه ما با این عوامل رضایت کمی بدست می­آوریم به عوامل شناختی مختلفی مثل مقایسه با گذشته و یا مقایسه با دیگران بستگی دارد. ولی

منابع مهم­تری برای شادی وجود دارد که به نظر می­رسد هیچکدام از این نیازها را برآورده نمی­سازد؛ مثل مذهب، موسیقی و تفریح (آرگایل، ۱۳۸۳، ترجمه گوهری و همکاران).

نظریه ارتباطات و فعالیت­های اجتماعی

عشق منبع اصلی احساس خوشی است و همه ارتباطات اجتماعی، شادی را تحت تأثیر قرار می­دهد. برون­گرایان شاد هستند چراکه ارتباط اجتماعی­شان بیشتر است و فعالیت اجتماعی بیشتری دارند. لذت ناشی از ارتباطات اجتماعی یکی از مهم­ترین دلایل رضایت­بخشی اوقات فراغت است. علت ارتباط بین مردم­آمیزی و شادی ارضاء نیازهای اجتماعی و عزت نفس می­باشد آرگایل، ۱۳۸۳، ترجمه گوهری و همکاران).

–۲-۷انعطاف پذیری

انعطاف پذیری با در نظر داشتن توأم شرایط استرس زا و توانایی ذاتی افراد برای پاسخ گویی، دوام آوردن و رشد نرمال در حضور شرایط استرس زا مطرح می شود. مفهوم انعطاف پذیری یک راه حل امیدبخش و خوشایند است زیرا سرانجام سختی ها و شرایط بد دوران کودکی می تواند بالقوه ویرانگر و ناامید کننده باشد. شواهد روشنی در مورد وجود رابطه میان وقایع ناخوشایند و سختی زندگی در دوران کودکی با بروز اختلالات روانی در سال های بعدی زندگی وجود دارد که از این اختلالات می توان افسردگی، سوء مصرف مواد و خودکشی را نام برد.(فیلیپس,۲۰۱۱).

پژوهش ها به طور پایا، شماری از ویژگیهایی که مرتبط با انعطاف پذیری هستند را گزارش کرده اند؛ نظیر مراقبت حمایتی و مثبت، روابط خانوادگی، پدرومادری کردن شایسته، خوی بچه ها و توانایی شناختی بالا(ماستنو همکاران،۱۹۹۹؛ ویمان و همکاران،۱۹۹۹).
۱- احساس ارزشمندی : پذیرفتن خود به عنوان فردی ارزشمند،‌ و احترام قایل شدن برای خود و توانایی هایشان. بی قید و شرط دوست داشتن و سعی در شناخت نقاط مثبت خود و پرورش دادن آنها و از طرف دیگر شناخت نقاط ضعف خود و کتمان نکردن آنها. علاوه بر آن سعی می کنند که این نارسایی ها را با واقع بینی بر طرف کرده و در غیر این صورت با این ویژگی ها کنار می آیند.

۲- مهارت در حل مسئله : افراد انعطاف پذیر ذهنیتی تحلیلی- انتقادی نسبت به توانایی های خود و شرایط موجود دارند، در مقابل شرایط مختلف انعطاف پذیرند و توانایی شگفت انگیزی درباره پیدا کردن راه حلهای مختلف درباره یک موقعیت یا مساله خاص دارند. همچنین توانایی ویژه ای در تجزیه و تحلیل واقع بینانه مشکلات شخصی و پیدا کردن راه حل های فوری و راهبردهای دراز مدت برای حل و فصل مشکلاتی که به آسانی و سریع حل نمی شوند را دارا هستند .

۳-  کفایت اجتماعی : این دسته از افراد مهارت های ارتباط با دیگران را خیلی خوب آموخته اند.آنها می توانند در شرایط سخت هم شوخ طبعی خودشان را حفظ کنند، می توانند با دیگران صمیمی شوند و در مواقع بحرانی از حمایت اجتماعی دیگران بهره ببرند؛ ضمن اینکه این گونه آدم ها می توانند سنگ صبور خوبی باشند، وقتی برایشان حرف می زنید می توانند خوب گوش می دهند و خودشان را جای شما می گذارند. در ضمن آنها طیف وسیعی از مهارت ها و راهبردهای اجتماعی شامل مهارتهای گفتگو، جراتمندی و گوش دادن ، آمادگی برای گوش دادن به دیگران واحترام گذاشتن به احساسات و عقاید دیگران که در تعاملات اجتماعی بسیار مهم است را دارا هستند.

۴-  خوش بینی : اعتقاد راسخ به اینکه آینده می تواند بهتر باشد ،‌ احساس امید و هدفمندی و باور به اینکه می توانند زندگی و آینده خود را کنترل کنند و موانع احتمالی نمی تواند آنها را متوقف سازد.

۵-همدلی : انعطاف پذیرها دارای توانایی برقراری رابطه توام با احترام متقابل با دیگران هستند که موجب به هم پیوستگی اجتماعی یعنی احساس تعلق به افراد، گروه ها و نهادهای اجتماعی می شود.

۲-۹نقش محیط در انعطاف پذیری

علاوه بر ویژگی های فردی که در مورد انعطاف پذیری بیان شد، ذکر این مطلب مهم به نظر می رسد که برخی از مولفه های محیطی در رشد و پرورش افراد انعطاف پذیر موثر هستند. این ویژگی ها عبارتند از:

۱-روابط حمایت گر و توام با توجه و وجود شبکه ای از افراد که از یکدیگر حمایت می کنند

۲- معیارها و انتظارات بالا اما معقول خانواده و جامعه در مورد رفتار فرد

۳- ایجاد فرصت مشارکت در فعالیتهای اجتماعی توسط والدین برای فرزندان

در آخر ذکر این مطلب ضروری به نظر می رسد که انعطاف پذیری فقط داشتن فهرستی از ویژگی ها نیست بلکه یک فرایند است که در زندگی واقعی انعطاف پذیری نامیده می شود. همه انسانها دارای توانایی ذاتی برای انعطاف پذیری هستند اما رفتار انعطاف پذیرانه رفتاری اکتسابی و یادگیرانه است. برخی از ویژگی ها ی انعطاف پذیری درونی است و انسان آن را دارد یا می تواند به دست بیاورد اما بعضی دیگر فقط با

پرورش آنان در محیطی انعطاف پذیر( مانند خانه و مدرسه ) به دست می آید بنابراین توصیه می شود که برای بهبود سطح کیفی امنیت روانی موارد ذیل ملاحضه گردد (غباری و شجاعی، ۱۳۸۹).

در رویارویی با عوامل تنش زا به نقاط قوت افراد، خانواده ، مدرسه ، محیط و جامعه توجه شود یعنی در برابر موقعیتهای مختلفی که برای شما پیش می آید به جای اینکه به نقاط ضعف و ناتوانایی های خود تمرکز داشته باشید به فرآیند حل مساله بپردازید یعنی به تعریف دقیق مشکل یا مشکلات پرداخته تا دقیقاً بدانید مشکلات فعلی شما چه چیزهایی هستند وبتوانید هر کدام رادر یک سطر توضیح دهید (صفورایی و قاسمی، ۱۳۸۵)..

سپس به اولویت بندی مشکلات پرداخته و بدانید کدام مشکلات مهم تر یا فوری تر هستند و باید تا دیر نشده فکری به حالش بکنید و کدام مشکلات مزمن تر یا بی اهمیت تر هستند. سپس برای حل مشکل فکر کنید و هر راه حلی رابه ذهنتان می رسد یادداشت کنید. از ساده ترین و خنده دارترین گرفته تامعقول ترین راه حل ها، همه رافهرست کنید و در مرحله بعد به اولویت بندی راه حل ها بپردازید و به راه حل هایی که در اختیار دارید امتیاز مثبت و منفی بدهید وآنها رابراساس بیشترین نمره ای که می گیرند، اولویت بندی کنید.

جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه ارشد:نقش پیش بینی کنندگی انعطاف پذیری شناختی و هوش معنوی در خوشنودی زناشوی در دانشجویان 

روانشناس ها می گویند که انعطاف پذیرها در هر شرایط آسیب زایی هم که قرار بگیرند، باز روانشان آسیبی نمی بیند اما این چطور ممکن است؟

انعطاف پذیری به زبان خیلی ساده یعنی اینکه آدمیزاد در یک محیط پراز آسیب زندگی کند اما از بیشتر آنها سربلند و سالم بیرون بیاید. اما منظور ما این نیست که انعطاف پذیری فقط مربوط به دوره کودکی است. هر کسی در طول زندگی اش ـ حتی تا سالمندی ـ می تواند انعطاف پذیری را از تجربه هایش بیاموزد و حتی دوز انعطاف پذیری اش بالا و پایین برود. اما چطور ممکن است آدمیزاد در برابر این همه توفان همچنان بی خیال بایستد و شاخه های وجودش نشکند ؟روان شناس ها یک فهرست طولانی از ویژگی آدم های انعطاف پذیر ردیف کرده اند. که شامل:

۱- مهارت در حل مساله : انعطاف پذیرها که این جمله را دریافته اند :«زهری که مرا نکشد، قوی ترم می کند».آنها ذهنیتی تحلیلی ـ انتقادی نسبت به توانایی های خودشان و شرایط موجود دارند، در مقابل شرایط مختلف انعطاف پذیرند و تخیل شگفت انگیزی درباره راه حل هایی که احتمالی به ذهنشان می رسد، دارند. اما اینکه چطور می شود به مهارت حل مساله دست پیدا کرد که مستلزم رعایت موارد ذیل می باشد.

برای حل مساله کافی است که ذهن خودتان را مرتب کنید و یک الگوی منظم را برای همه مشکلات در نظر داشته باشید. این الگو ۵ مرحله ای است:

۱-تعریف دقیق مشکل یا مشکلات : یعنی اینکه دقیقاً بدانید مشکلات فعلی شما چه چیزهایی هستند وبتوانید هر کدام رادر یک سطر توضیح دهید.

۲-اولویت بندی مشکلات : اینکه بدانید کدام مشکلات مهم تر یافوری تر هستند و باید تا دیر نشده فکری به حالش بکنید و کدام مشکل ها مزمن تر یا بی اهمیت تر هستند. برای امتحان می توانید فعلاً مهم ترین مشکل را در نظر داشته باشید.

۳-بارش فکری برای حل مشکل : یعنی بنشینید فکر کنید و هر راه حلی رابه ذهنتان می رسد یادداشت کنید. از احمقانه ترین و خنده دارترین گرفته تامعقول ترین راه حل ها، همه رافهرست کنید.

۴-اولویت بندی راه حل ها : یعنی بنشینید به راه حل هایی که دارید امتیاز مثبت و منفی بدهید وآنها رابراساس بیشترین نمره ای که می گیرند، اولویت بندی کنید.

۵-اجرای راه حل ها وبازبینی :حالا وقت عمل است. راه حلی که بیشترین نمره را گرفته عملاً اجرا کنید وببینید که جواب می دهد یا نه.اگر جواب نداد می توانید از فهرست اولویت بندی شده راه حل دوم را امتحان کنید. معمولاً از چند راه اول یکی جواب می دهد.

۲- کفایت اجتماعی :کسانی که انعطاف پذیری بالایی دارند. مهارت هایی ارتباط بادیگران را خیلی خوب بلدند.آنها می توانند در شرایط سخت هم شوخ طبعی خودشان را حفظ کنند،می توانند با دیگران صمیمی شوند و در مواقع بحرانی از حمایت اجتماعی دیگران بهره ببرند؛ ضمن اینکه این گونه آدم ها می توانند سنگ صبور خوبی باشند، وقتی دارید برایشان حرف می زنید می توانند خوب گوش می دهند و خودشان را جای شما می گذارند.

چطور این مهارت را پرورش دهیم؟

کفایت اجتماعی تمام مهارت هایی را که یک جوری به ارتباط داشتن به دیگران ربط داشته باشد در بر میگیرد. چند تا از مهم ترین هایش را اینجا خلاصه کرده ایم:

۱-شوخ طبع باشید: البته انعطاف پذیرها حتماًمی دانند که همه سبک های شوخ طبعی مشکل را حل نمی کنند. شوخ طبعی پر خاشگرانه (مسخره کردن دیگران )وخود شکنانه دلقک بازی برای خندیدن دیگران ) اوضاع را بدتر می کند و شوخ طبعی خودارزنده ساز حفظ روحیه در مقابل مشکلات با نگاه شوخ طبعانه ) و پیوند دهنده (شوخ طبعی به عنوان ابزار ارتباط و صمیمیت با دیگران )است که باید آن را پرورش داد.

۲-خوب گوش دهید:فردی که فعالانه گوش می دهد ۴ تا ویژگی دارد:

الف) انگیزه گوش دادن دارد یعنی مایل است حرف های دیگران را گوش دهد

ب) به حرف های دیگران توجه می کند و با تمام بدنش به آنها گوش می دهد؛ مثلاً به موقع، تماس چشمی برقرار می کند.

ج) همدلی می کند؛یعنی دوست دارد دقیقاً بداند طرف مقابل چه احساسی دارد تا در احساسش شریک شود و انعطاف پذیر است؛ یعنی می داند در مقابل افراد متفاوت و در موقعیت های مختلف چطور بر خورد کند.

د)ازحمایت اجتماعی استفاده کنید : انعطاف پذیرها از دوستان و آشنایانشان موقع روبه رو شدن با مشکلات استفاده می کنند. شما هم اگر بخواهید مثل آنها باشید باید خود خواهی تان را کنار بگذارید و کمک بخواهید.

۳-نگاه رو به آینده : انعطاف پذیرها اسیر گذشته خودشان نیستند. آنها نگاه مثبتی به آینده دارند آنها خوش بینند، برای آینده شان هدف و برنامه دارند و زندگی برایشان معنا داراست. آنها برای رسیدن به این آینده در بیشتر موارد هم انگیزه دارند و هم انرژی. در نتیجه این ویژگی ها سیر زندگی آدم های انعطاف پذیر صعودی است نه نزولی آنها اهل پسرفت نیستند و اگر باشند بعد از پسرفت های احتمالی پیشرفت های سریع تری دارند.

برای پرورش دادن آینده گرایی باید چندین مهارت مفصل را در خودتان پرورش دهید. خلاصه اش از ما و مفصل خواندنش در شماره های قبل از شما:

۱-درست به هدف بزنید: هدف هایتان را درست انتخاب کنید.هدف های خوب؛ هدف های کوچک، لقمه لقمه شده، کوتاه مدت، دقیق، واقع گرایانه ودر عین حال چالش برانگیزند.

 
۲-۱- تاریخچه آموزش پیش دبستانی

به تدریج بر اثر تلاشهای افرادی نظیر روسو، پستالوزی و هربارت، این دیدگاه شکل گرفت که کودک همان بزرگسال کوچک نیست، بلکه ویژگی‏ها و خصوصیات منحصر به فردی دارد که او را از بزرگسالان کاملاً متمایز می‏کند. فروبل در راستای تقویت این دیدگاه و از سکه انداختن دیدگاه رایج پیش ساخته‏نگری، اولین کودکستان را به نام «باغ کودکان» بوجود آورد و اعتقاد داشت برای آموزش کودکان باید محیط غنی شده ای فراهم کرد. کودکستانها در اوایل قرن بیستم، تحت نفوذ و تاثیر نظریه‏پردازانی چون ماریا مونته سوری دچار تغییراتی شدند و خود ماریا مونته سوری تحت تاثیر سگن و ایتارد بود و از تجارب و یافته‏های آنان استفاده کرد. بعد از ۱۹۴۰، کودکستانها گسترش یافتند و افرادی چون جان دیویی، متفکر و نظریه‏پرداز آمریکایی، ایده‏های ارزشمندی در این خصوص ارائه دادند و یکی از شاگردان جان دیویی، اندیشه‏های او را دنبال کرد که نتیجه این کوشش‏ها، تاسیس رشته آموزش و پرورش پیش ‏دبستانی در دانشگاهها بود و این شاگرد فعال و نوآور کسی نبود جز «پتی اسمیت میل». به هر حال، ظهور کودکستان در ابتدا بر محورهایی چون ارتباط با خانواده، آموزش والدین و رفع مشکلات آنها متمرکز بود، ولی از آن زمان تا به حال کودکستانها دچار تغییرات زیادی شده‏اند. (مفیدی، ۱۳۷۲)

شورتز۲(به نقل از رئوف، ۱۳۷۰) نخستین کودکستان را در آمریکا تاسیس کرد و این کار مورد استقبال زیادی قرار گرفت. در اوایل قرن بیستم، دانشگاه‏های زیادی در کشورهای اروپایی و آمریکایی دست به اقداماتی درخصوص تعلیم مربیان زدند که به امر آموزش و پرورشِ  پیش ‏دبستانی مشغول شوند. در اثر رشد کودکستانها و بروز جنگ جهانی دوم، آموزش پیش ‏دبستانی مورد توجه بیشتر قرار گرفت و تغییرات جوامع، لزوم برنامه‏ ریزی جدی‏تر را در این باره تقویت کرد.

جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه تاثیر آموزش پیش دبستانی بر یادگیری مهارتهای روانی – حرکتی و سازگاری اجتماعی

در کشور انگلستان، آموزش قبل از دبستان، به صورت مراکزی از جمله مهد کودک و کودکستان ارائه می‏شود و در برخی از مراکز این کشور، چنین موسساتی در داخل مدارس ابتدایی تاسیس شده‏اند و حیطه سنی آموزش قبل از دبستان در این کشور، سنین ۲ تا ۵ سالگی را دربر می‏گیرد. در سال ۱۸۷۰ قانونی وضع شد مبنی بر اینکه تحصیلات دوره ابتدایی در ۵ سالگی شروع شود و بعداً مقرر گردید تا سن ۱۱ سالگی بایستی تحصیلات ابتدایی به پایان برسد. (بازرسان سلطنتی انگلستان، ۱۳۷۳). در کشور سوئد، اولین مرکز خدمات دوران اولیه کودکی در سال ۱۸۵۴ گشوده شد و در سال ۱۸۹۰، اولین کودکستان مبتنی بر اندیشه های فروبل در این کشور تاسیس گردید. و در اوایل سالهای تاسیس، این مراکز به کودکان متعلق به خانواده‏های ثروتمند اختصاص داشتند. علاوه بر استفاده از نظریات فروبل در سیستم آموزشی سوئد، اندیشه‏های مونته سوری نیز آموزش پیش ‏دبستانی این کشور تاثیر گذاشت. شاید بتوان حدس زد که دلیل تداوم اندیشه‏های فروبل، ظهور نظریه‏پردازانی چون اریکسون، گزل، پیاژه بوده است. همچنین در راستای گسترش مراکز پیش ‏دبستانی، کشور

سوئد همگام با بسیاری از کشورها، در سال ۱۹۹۱ اعلام کرد که تمامی کودکان بالای سن ۱۸ ماه را در مهدکودک‏ها می‏پذیرد، به شرط اینکه والدین مشغول به تحصیل یا کار باشند. نظام آموزشی کشور سوئد، تحت تاثیر اندیشه‏های فروبل رویکردی رشد محور ارائه داد. علاوه بر این، از کتابهای مخصوص خواندن، نوشتن و حساب کردن که بدین منظور طراحی شده اند، استفاده می‏کند. به دلیل تاکید خاص آموزش و پرورش پیش ‏دبستانی در کشور سوئد، بر روی مسائل فرهنگی از موسیقی، نمایش عروسکی، آواز خواندن و هنرهای نمایشی تاکید می‏شود و هدف این آموزشها، ایجاد روحیه دموکراسی، برابری و مسئولیت است. (پاکاریان، ۱۳۷۶).

 
۲-۲-۲- کمینوس

کمینوس در سال ۱۵۹۲ دیده به جهان گشود. او اهل چکسلواکی بود و زندگی خود را به عنوان معلم مدرسه و نویسنده سپری کرد و علاوه بر این به رسالت انسان، اعتقادی قوی داشت. او معتقد بود همه کودکان از فقیر تا غنی، دختر و پسر، باهوش و کم هوش، باید از خدمات آموزشی بهره‏مند گردند. وی اولین کتاب مصور را برای کودکان به رشته تحریر درآورد و هدفش از آموزش، کسب دانش، اخلاق و مذهب بود و بر این اندیشه اصرار می‏ورزید که آموزش باید، انسان را برای زندگی کردن آماده سازد. او اعتقاد داشت که بهترین دوره تربیت، دوره کودکی است که آغاز زندگی و بهار عمر است. سفارش می کرد که موضوعات درسی را باید متناسب با سن کودکان برگزید و به هیچ وجه نباید دروسی را که کودک از درک آنها عاجز است به او آموزش داد. او مخالف حفظ کردنِ طوطی وار مطالب بود و تاکید داشت که آموزش دروس باید مبتنی بر درک مطلب و حرکت از سمت یادگیریهای حرکتیِ ساده به سمت مهارتهای حرکتیِ پیچیده باشد. او در فرآیند یادگیری نقش کودکان را فعال فرض می کرد و معلم را راهنمای کودک در انجام این نقش فعال می دانست (نقیب زاده، ۱۳۷۶).

جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه تاثیر آموزش پیش دبستانی بر یادگیری مهارتهای روانی – حرکتی و سازگاری اجتماعی

۲-۲-۳- جان لاک

جان لاک در سال ۱۶۲۳ در انگلستان متولد شد و تا ۱۴ سالگی در خانه آموزش دید و موفق شد در ۲۰ سالگی به دانشگاه وارد شد. این فیلسوف انگلیسی اعتقاد داشت که درک و شناخت ناشی از تجارب شخصی، از محیط خارجی و اجتماعی حاصل می شود و ارائه دهنده فرضیه «لوح سفید» بود که براساس آن، بر اهمیت حواس در شکل‏گیری شناخت تاکید می‏کرد. او با ایده‏هایی که سرشت انسان را پلید و شرور می‏دانستند و آبشخور آنها دوران تاریک قرن بیستم بود، به شدت مخالفت می کرد و به پاکی طبیعت انسانی، اعتقادی راسخ داشت. (مفیدی، ۱۳۷۲؛ کرین، ۱۳۷۱). از نظر جان لاک، محیط، شکل‏دهنده شناخت انسان محسوب می‏شود و کاربرد این دیدگاه در اصول نوین آموزشی به خوبی منعکس شده است. انجام تمرینات حسی و حرکتی یکی از ویژگیهای برجسته کاربرد تئوری او در آموزش و پرورش است و کارهای مونته سوری تحت تاثیر ایده‏های جان لاک شکل گرفته‏اند. مفاهیمی نظیر تعلیم و تربیت جسمانی، یادگیری از طریق عادت، عدم تحلیل یادگیری، سودمندی احترام به کودک، پرورش استدلال و برهان، ریشه در تئوری جان لاک دارند. موثرترین راه برای تربیت کودک، عمل و رفتار است نه زبان و گفتار. وی پرداختن به ریاضی را بهترین راه اندیشه‏ورزی می دانست و مسایل قابل توجه او عبارتند از مفیدی، ۱۳۷۲):

بدنِ سالم، زیربنای رشد عقل سالم است.
استفاده از تمرین و تکرار به منظور یادگیری و ایجاد عادات مطلوب در کودکان.
به کار نبردن روش های تحمیل و اجبار در یادگیری کودکان.
استفاده از بازی برای تسهیل یادگیری کودکان.
استفاده از مهر و محبت واقعی به عنوان راهی برای نفوذ بر فکر و ذهن

کودک.
 

۲-۲-۴- فردریک فروبل

فروبل (به نقل از کریمی، ۱۳۶۵) سخت تحت تاثیر افکار پستالوزی بود، تا جایی که او را استاد بزرگ خود می نامید. فروبل را به خاطر تلاشهایش در کشور آلمان به منظور ایجاد باغ کودکان، به عنوان بنیانگذار کودکستان می‏شناسند و همچنین اولین فردی است که برنامه آموزش و پرورش پیش از دبستان را به طور کامل و جامع طرح کرد و روش اجرای آن را تنظیم نمود. وی بر این اصل پافشاری می‏کرد که کودک، پاک به دنیا می‏آید و مهربانی را برای موفق شدن فنون تعلیم و تربیت شرط لازم و ضروری می‏دانست. فروبل (به نقل از نقیب‏زاده، ۱۳۷۶)، اولین وظیفه خطیر معلم را ایجاد و گسترش روابط کودک با محیط می دانست و او بیش از هر چیز بر فعالیت بازیهای خودانگیخته کودکان در رسیدن به این هدف تاکید داشت. او بازی را سمبلی از آزادی کودک می‏پنداشت. به دلیل تلاشهای فروبل بود که برای اولین بار، کودک، محور تعلیم و تربیت قرار گرفت و توجه ویژه‏ای به این دوران مهم و سرنوشت ساز زندگی معطوف گردید. نقش معلم در این راستا، ایجاد تجارب و فعالیت‏هایی است که بچه ها را در بروز کیفیت‏های ذاتی برای یادگیری آماده سازد. فروبل برای رشد آگاهی دو مرحله در نظر می‏گرفت که در اولین مرحله، آگاهی بر محیطی که کودک را فراگرفته و پس از اینکه کودک، مرحله اول را با موفقیت پشت سر گذاشت و توانست محیط اطراف خود را بشناسد، در مراحل بعدی از وجود خودش آگاه می‏شود که هدف تعلیم و تربیت نیز افزایش آگاهی سطح دوم یا خود آگاهی است.

فروبل (به نقل از کول، ۱۳۸۰) طرح آموزش خود را بر مبنای بازی بنا نهاد و از طریق بازی به هدف هماهنگی دست، چشم و فکر کودکان دست می یافت و برای رسیدن به این هدف از هدیه دادن به کودکان استفاده می‏کرد. هدایای فروبل یک سری ابزارهای قابل دستکاری بودند که کودک ضمن بازی با آنها درباره اشکال، اعداد و اندازه‏گیری، تجاربی را به دست می‏آورد که بازی با این هدایا باعث تقویت و رشد خلاقیت و مهارتهای هوشی کودکان می‏شد. فروبل، محیط را به گونه‏ای فراهم می کرد که کودکان بتوانند به خمیربازی، مدل سازی، نقطه بازی، مهره بازی، نقاشی، رنگ‏آمیزی، باغبانی بپردازند و علاوه بر این در فضای باز، بازیهای دسته جمعی انجام دهند. او آموزش مهارتهای دستی را عاملی برای بیان افکار،ابداع و اختراع در امر تربیت می‏دانست و مطالعه طبیعت از طریق گردشهای علمی و آشنایی با محیط پیرامون از اهداف فروبل بود. او عقیده داشت که برای افزایش تجارب و آگاهی کودکان باید آنها را به محیط اطراف برد و کودکان را با آن آشنا ساخت. به بازی در طبیعت اهمیت خاصی قایل بود و اعتقاد راسخی داشت که مرحله پیش از دبستان، گامی اساسی و بنیادی در تجربه تربیتی کوکان است. برخی از اهداف و روش‏شناسی وی را می‏توان به شرح زیر خلاصه کرد:

هدف آموزش و پرورش، شکوفا کردن رشد طبیعی کودکان است، بنابراین برنامه درسی، باید کودک محور بوده و بر پایه طبیعت کودک بنا شود.
به فردیت کودک باید احترام گذاشته شود.
برنامه‏های درسی باید بین آزادی و نظم (ساختار) تعادلی برقرار کند.
بازی نقشی جدی در رشد کودک دارد و تمایل طبیعی کودک بوده و همچنین وسیله‏ای برای رسیدن به اهداف گفته شده است.
 

۲-۲-۵- پستالوزی

پستالوزی یکی از اصلاح طلبان تعلیم و تربیت بود که استفاده از اشیاء طبیعی و ملموس را در بارور کردن قدرت مشاهده، استدلال منطقی در سنین اولیه رشد کودک مورد تاکید قرار داده بود. وی در واقع آغازگر نهضت کودکستان بود که بعدها این اندیشه توسط فروبل دنبال شد. پستالوزی در خانه خودش، مکانی را برای نگهداری کودکان بی‏سرپرست تهیه کرده بود و شکل‏گیری این اندیشه را مدیون پدرش بود، زیرا پدر پستالوزی بر نیکی طبیعت انسان تاکید داشت و معتقد بود که تعلیم و تربیت، مجرای کاربست این طبیعت نیکوست و در عین حال، تعلیم و تربیت رایگان را بهترین شیوه برای درمان دردهای جامعه و تحول می‏دانست (نقیب‏زاده، ۱۳۷۶).

پستالوزی، تحت تاثیر افکار روسو، مبنی بر بازگشت به طبیعت بود و اعتقاد داشت که محیط زندگی، آموزش علمی و آموزش خواندن و نوشتن باید در یکدیگر تلفیق شود و ایجاد تجارب حسی نه تنها می‏تواند در رسیدن به این هدف معلمان را یاری دهد، بلکه پتانسیلهای طبیعی کودک را نیز فعال می‏سازد. او بر این نکته تاکید داشت که تدریس باید، دانش‏آموز محوری باشد، نه موضوع محور. می‏توان اندیشه‏های پستالوزی را به شرح زیر خلاصه کرد (به نقل از مفیدی، ۱۳۷۲):

تاکید بر آموزش به طبقات تنگدست و فقرا.
محبت راهی است برای جلب اعتماد کودک.
نقشِ کلیدی مادر در تربیت کودک.

پیش دبستان پلی است که کودک را با مدرسه ارتباط می دهد. دوره ی پیش دبستانی نحوه ی ارتباط با مربیان را به کودک آموخته و به او یاد می دهد چگونه با بزرگ تر ها ارتباط برقرار نماید. دوره ی پیش دبستان با دوره ی مهد کودک تفاوت های بسیاری دارد؛ چون در دوره ی مهدکودک، کودک صرفا بازی می کند، تغذیه می شود و نهایتا شعر یا قصه یاد می گیرد و بعد هم استراحت کرده و سپس آماده یرفتن به منزل می شود. به عبارت بهتر، کودک آموخته است که باید مدت زمانی را در مهد کودک گذرانده و بعد هم به اتفاق والدین راهی خانه شود. از طرفی، مهد کودک معمولا پذیرای کودکان مادران شاغل یا کودکان خانواده های مرفه است؛ در حالی که در دوره ی پیش دبستان، کودک با همسالانی از تمام اقشار جامعه مواجه است.
جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه تاثیر آموزش پیش دبستانی بر یادگیری مهارتهای روانی – حرکتی و سازگاری اجتماعی

۲-۴- ویژگیهای کودک در دوره پیش ‏دبستانی

۲-۴-۱ – رشد جسمانی

۱- رشد بدن: افزایش سریع اندازه بدن که در نوباوگی صورت می‏گیرد، در اوایل کودکی به تدریج کاهش می‏یابد و کودک در هر سال به طور متوسط ۲ کیلو و ۳۰۰ گرم، وزن کسب می‏کند و ۵ تا ۸ سانتی متر به قدش اضافه می‏شود. چربی دوران نوزادی کاهش می‏یابد و کودک به تدریج لاغرتر می‏شود. با بلندتر و عریض‏تر شدن تنه، اندامهای درونی به دقت به سمت داخل جمع می‏شوند و ستون فقرات صاف می‏شود (تانر،۱۹۹۰). درنتیجه این وضعیت، حالت و تعادل بدن بهتر می‏شود و این تغییرات به بهبود هماهنگی حرکتی کمک می‏نماید (برک، ۱۳۸۱).

۲- رشد استخوان‏بندی: در این دوره، رشد استخوانها ادامه می‏یابد و نسوج غضروفی به تدریج استخوانی می‏شود و در اندازه، تعداد و سختی استخوانها تغییرات مهمی به وجود می‏آید و شکم، برآمدگی نشان می‏دهد. به علاوه کودکان در پایان سالهای پیش ‏دبستانی، دندانهای شیری خود را از دست می‏دهند به جای آن دندانهای دائمی به وجود می‏آید (سیف و همکاران، ۱۳۸۳).

۳- مغز: مغز انسان در ۵ سالگی به ۹۰% وزن خود در بزرگسالی می رسد که با ادامه میلین‏دار شدن (که باعث افزایش سرعت تکانه‏های عصبی می شود) و تکثیر فزاینده مسیرهای ارتباطی، کودکان پیش ‏دبستانی در انواع مهارتها نظیر هماهنگی جسمانی، هیجانات و فرآیندهای تفکر پیشرفت می‏کنند (برگر، ۲۰۰۰). نیمکره چپ در اغلب کودکان بین ۳ تا ۶ سالگی جهش چشمگیری دارد و بعد وضعیت ثابتی به خود می‏گیرد. در مقابل، فعالیت نیمکره راست در اوایل و اواسط کودکی به کندی افزایش می‏یابد و بین ۸ تا ۱۰ سالگی جهش کمی دارد (تاچر، واکر و گیودایس به نقل از برک، ۱۳۸۱). در حدود سن ۵ سالگی جسم پنبه ای در نتیجه رشد دندریتها و میلین دار شده آکسونها رشد چشمگیری می یابد و باعث هماهنگی بیشتر دو نیمکره می شود. به علاوه این رشد منجر به توانایی پردازش اطلاعات به طور همزمان در چند ناحیه از مغز می شود و مشاهدات حسی، تفکر، هیجانات و واکنشها با یکدیگر مرتبط می شوند (برگر، ۲۰۰۰). قسمتهای دیگر مغز از قبیل مخچه که به تعادل و کنترل بدن کمک می‏کند نیز در اوایل کودکی پیشرفت می‏نماید. این پیشرفتهای چشمگیر در کنترل حرکتی به کودکان پیش ‏دبستانی کمک می کند تا بتوانند بازیهای ساده‏ای مانند لی لی کردن و پرتاب توپ به صورت حرکات موزون را اجرا کنند. به علاوه ساخت شبکه‏ای که گوش به زنگ بودن و هشیاری را حفظ می‏کند در اوایل کودکی تا نوجوانی میلین‏دار می‏شود. نورونهای ساخت شبکه‏ای، رشته‏هایی را به سمت قطعه‏های پیشانی قشر مخ می‏فرستند که به بهبود توجه پایدار و کنترل شده کمک می‏کنند. (برک، ۱۳۸۱).

۴- جانبی شدن و دست برتری: دست برتری در ۲ سالگی به ثبات می رسد و در اوایل و اواسط کودکی تقویت می‏شود دست برتری نیرومند، بیانگر توانایی بیشتر یک طرف مغز ـ نیمکره مغزی مسلط فرد ـ در انجام دادن اعمال حرکتی ماهرانه است. تواناییهای دیگری که در طرف مسلط قرار دارند نیز برترند. در افراد راست دست که ۹۰% جمعیت را تشکیل می‏دهند، زبان همراه با کنترل دست در نیمکره چپ قرار دارند و افراد چپ دست (۱۰% باقیمانده) معمولاً به جای اینکه فقط در یک نیمکره قرار داشته باشد، بین دو نیمکره تقسیم می‏شود (برک، ۱۳۸۱)

۲-۴-۲- رشد حرکتی
با رشد بدن و رسش مغز کنترل و هماهنگی کودکان بین ۲ تا ۶ سالگی افزایش می یابد لذا حرکات سریعتر و ظریفتر می شود و کودکان در جهت بخشی و بهبود بخشیدن به فعالیتهایشان تواناتر می گردند (برگر، ۲۰۰۰)

۱- مهارتهای حرکتی درشت

وقتی که بدن کودکان ترکه‏ای‏تر و جمع و جور و سنگینی بالای آن کمتر می‏شود، مرکز ثقل آنها به سمت پایین تنه جابجا می‏شود. در نتیجه تعادل بدن به میزان زیاد بهبود می‏یابد و زمینه را برای مهارتهای حرکتی جدید آماده می‏سازد که عضلات بزرگ بدن را شامل می‏شوند (آلریچ، به نقل از برک، ۱۳۸۱). این مهارتهای

حرکتی شامل دویدن، پریدن ، لی لی کردن و جست و خیز کردن می شود که در این دوره رشد چشمگیری می یابد (برگر، ۲۰۰۰).

وقتی که کودکان بتوانند تعادل خود را روی پاهایشان حفظ کنند دستها و تنه آنها آزاد می‏شود تا مهارتهایی چون پرتاب توپ و گرفتن آن، راندن دوچرخه و آویزان شدن از میله‏های افقی و تاب خوردن را آزمایش کنند،. بعداً مهارتهای پایین تنه و بالای تنه ترکیب می‏شوند و به صورت اعمال ظریفتر درمی‏آیند. کودکان ۵ و ۶ ساله به طور همزمان دوچرخه را هدایت می‏کنند و رکاب می‏زنند و هنگام پرتاب توپ، پریدن و لی لی کردن کل بدن خود را با نرمی و انعطاف حرکت می‏دهند در پایان سالهای پیش ‏دبستانی، همه مهارتها با سرعت و استقامت بیشتری انجام می‏شوند (برک، ۱۳۸۱). به گفته برگر (۲۰۰۰) کودکان در سنین پیش دبستانی این حرکات را به همدیگر یاد می دهند و از یکدیگر می آموزند و کمتر از بزرگسالان یاد می گیرند.

۲- مهارتهای حرکتی ظریف