۱- نظریه کارن هورنای : مفهوم اصلی هورنای، اضطراب اساسی است، به این معنی که فرد در نتیجه ی این اضطراب اساسی، شیوه های مختلفی را برای کنار آمدن با احساسهای اضطرابی خود ایجاد می کند، هر چیزی که سبب از هم گسیختن و آشفتگی امنیت کودک شود موجب پیدایش اضطراب اساسی در او       می گردد، هورنای در این باره چنین می گوید «اضطراب اساسی، احساسی است که کودک از جدا ماندن و بی پناه شدن در دنیای خصومت آمیز دارد. این احساس نا امنی در کودک ممکن است حاصل دامنه ی وسیعی از عوامل مخالف موجود در محیط باشد از قبیل: سلطه ی مستقیم و غیر مستقیم، بی اعتنایی، عدم ثبات در رفتار، عدم توجه به نیازهای فردی کودک و … (به پُرده ۱۳۶۹ ص ۱۱۷)
۲- نظریه آیزنک : آیزنک اظهار داشته است که تفاوت های فردی در تجربه اضطراب در نتیجه به ارث رسیدن یک ساختمان ژنتیکی خاص رخ می دهد. طوری که هر فرد آمادگی برای، نااستواری هیجانی اندک یا زیادی را پیدا می کند از این بیش زمینه ارثی به عنوان گرایش در هر فرد برای واکنش شدید یا ضعیف در برابر محرکی خاص که ممکن است موجب آشفتگی شود یاد می شود، آیزنک همچنین خاطر نشان          می سازد که در افراد معینی زمینه ارثی برای پاسخ کاملاً شرطی شده وجود دارد. بدین طریق نظریه های زیستی- پزشکی به نظریه های رفتاری ترکیب می شوند. (بخشی پور و رودسری۱۳۸۰، ص ۶۴)

۳- نظریه هری استاک سالیوان: به نظر سالیوان اضطراب تجربه ی تنش است که از تهدیدات واقعی یا غیر واقعی نسبت به امنیت فرد حاصل می شود. اضطراب زیاد کارایی شخص را کاهش می دهد سالیوان یکی از وظایف اصلی روان شناساسی را مطالعه ی آسیب پذیریهای اساسی نسبت به اضطراب در روابط بین فردی قلمداد می کند. (به پژده ۱۳۶۹، ص ۱۷۲)

۴- نظریه زیگموند فروید : فروید در دو نوبت به تدوین اضطراب پرداخته است. بار اول در نخستین آثارش اضطراب را نتیجه ی مستقیم سرکوب گری دانسته است. این مکانیزم بر اساس بیرون راندن تجسم      کشاننده ای به خارج از میدان هشیاری موجب می شود که بخشی از لیپیدو بکار گرفته نشود و همین  بخش است که بلافاصله تبدیل به اضطراب می گردد «اضطراب نوروزی محصول لیپیدو است هم چنانکه سرکه محصول شراب است» . (دادستان ۱۳۷۰ ص ۷۸)

در سال ۱۹۲۶ فروید نظریه اضطراب خود را بازنگری می کند و این بار«سرکوب گری» را مبنای اضطراب نمی داند بلکه آنرا به منزله نتیجه ی اضطراب تلقی می کند؛ در واقع هنگامی که یک تجسم کشاننده ای خطرناک، تهدید کننده یا گناهکارانه تلقی شود به ایجاد اضطراب در سطح «من» منتهی می گردد و آن وقت است که سرکوب گری دارد میدان می شود. چنین اضطرابی یک اضطراب خودمختار نیست بلکه اضطراب به منزله «علامت محرک» است (همان منبع، ص ۷۸)

جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه درباره میزان اضطراب و اعتماد به نفس دانش آموزان دختر

۵- نظریه ملانی کلاین : کلاین معتقد است که تعارض بین کشاننده زندگی و کشاننده مرگ انسان را از

بدو تولد در معرض اضطراب قرار می دهد. بنابراین از دیدگاه کلاین، برای درک اضطراب بایدبه غریزه ی مرگ متوسل شد، به طور کلی در نظریه کلاین، نیروهای درونی مبتنی بر غریزه ی مرگ و پرخاشگری بزرگترین خطراتی هستند که ارگانیزم را در آغاز تولد تهدید می کنند و چون به هنگام جدایی از مادر این نیروها آزاد می گردند بنابراین می توان اضطراب جدایی را به منزله واکنش در مقابل ویرانگری درون تلقی کرد با در نظر گرفتن تمایزی که فروید بین اضطراب ناشی از خطر شناخته شده برونی» و اضطراب نوروزی «اضطرابی که از یک خطر ناشناخته درونی بر می خیزد» ایجاد می کند،کلاین می گوید که این دو نوع اضطراب در ترسی که کودک به مناسبت از دست دادن  مادر احساس می کند مشارکت دارند و بدین ترتیب اضطراب عینی را مولود در وابستگی کامل کودک به مادر به منظور ارضای نیازها و تقلیل تنش هایش می داند و اضطراب نوروزی را منبعث از تصورات کودک در مورد ویران ساختن مادر به وسیله برانگیختگی های آزادگرانه یا خطر چنین تخریبی تلقی می کند. (دادستان ۱۳۷۰، ص ۷۹)

اندازه گیری اضطراب :

برای اندازه گیری گرایش دانش آموزان برای تجربه اضطراب در موقعیت های ارزشیابی کننده، چند وسیله خود سنجی توسعه یافته این وسیله ای که در مورد کودکان بکارگرفته شد مقیاس اضطراب امتحان برای کودکان (TASC ) بود که توسط ساراسون و همکارانش (۱۹۶۰) توسعه یافت، دانش آموزان به سؤالاتی مانند آیا موقع امتحان احساس ناآرامی می کنید؟ یا آیا فکر می کنیدکه در مقایسه با کودکان دیگر نگرانی بیشتری دارید؟ » پاسخ می دهند، چون تعدادی از کودکان (خصوصاً پسرها) به نظر می رسد که به گزارش کردن اضطراب تمایل ندارند، ساراسون و همکاران یک وسیله اندازه گیری دفاعی یعنی مقیاس دروغ سنجی برای کودکان (LDC ) با سؤالاتی مانند «تا به حال نگران شده اید» توسعه دادند ان مقیاس تکمیلی مقامت کودکان را در  پذیرش احساس اضطراب می سنجد. (حسن زاده، عموئی ۱۳۸۱، ص ۱۲۱)

تجدید نظر نسبتاَ خوبی از TASC که TASC- Rx  خوانده می شود توسط فلودلوئیس (۱۹۶۹) توسعه یافته است، این سؤال «آیا موقع امتحان دادن احساس آرامش می کنید» نمونه ای از سؤالهای مقیاس است. فلودلوئیس دریافت که با بهره گرفتن از تحلیل عامل، پاسخهای دانش آموزان به پرسشنامه به چهار طبقه کاهش می یابد :

۱- نگرانی خاصی در مورد امتحانات

۲- واکنش های فیزیولوژیکی به فشار و ارزشیابی

۳- خود ارزشیابی منفی

۴- در خانه نگران مدرسه بودن (همان منبع، ص ۱۲۱)

فردی که در عامل چهارم نمره ی بالا می گیرد درباره ی امتحان شکست درمدرسه، حتی وقتی که در خانه است به خیال پردازی می پردازد.کودکانی که در یک عامل یا طبقه نمره بالا کسب می کنند ضرورتاً درطبقات دیگر نمره بالا کسب نمی کنند بنابراین به نظر می رسد که کودکان در موقعیت های مختلف به شیوه های متفاوت، اضطراب را تجره می کند.

نتایج این مطالعات تحلیل عامل برای کلاس درس تلویحات بالقوه دارد، با توجه به نوع اضطرابی که شخص تجربه می کند، روش های درمانی برای اضطراب بالا ممکن است متفاوت باشد، برای مثال فردی که در موقعیت های امتحان واکنش های فیزیولوژیکی ناخوشایند دارد در مقایسه با شخصی که در مورد توانائیش برای موفق شدن دیدگاه منفی دارد، ممکن است به نوع متفاوتی از مداخله نیاز داشته باشد، ممکن است به تجربه موفق شدن و اقدامات دیگری که برای ایجاد اعتماد به نفس طرح می شود نیاز داشته باشد. (حسن زاده ۱۳۸۱،ص۱۲۲)هارنیش،هیلوفیاس(۱۹۸۰)برای ساختن شاخص آرامش امتحان هفت سؤال از(TASC- Rx ) عمدتاً از طبقات نگرانی امتحان را انتخاب کرده اند، این مقیاس همانند مقیاس های دیگر در کلاسهای درس برای مقاصد تشخیصی و پژوهشی به طور گسترده قرار می گیرد، هیل (۱۹۸۴) گزارش می دهد کارکنان مدرسه TCI را به دلیل اجرای ساده ی آن بسیار رضایتبخش می داند. (همان منبع ۱۳۸۱، ص ۱۲۴)

نخست باید بر این نکته تأکید شود که اضطراب بر حسب تعریف، مستلزم وجود پاره ای از علایم جسمانی است چرا که هر حالت هیجانی دارای یک مؤلفه روانی و یک مولفه ی بدنی است. تحقیقاتی که به بررسی شاخص های فیزیولوژیکی اختلالهای اضطرابی پرداخته اند نشان می دهد که تغییر ضربان قلب، افزایش فشار خون و بحرانهای تنفس از علائم عمده ی اضطراب در سطح بدن می باشد، هم چنین تنگ شدن عروق موجب خشک شدن دهان و انقباض های مری احساس وجود گلوله ای را در گلو ایجاد می کند. پرش عضلات و اختلالهای خواب نیز در حالت اضطرابی به فراوانی به چشم می خورد.(نرابی نژاد ۱۳۷۰، ص ۱۸۵)
علت شاخص های فیزیولوژیکی اضطراب :

فعال شدن مکانیسم دفاعی بدن برای مبارزه یا فرار، ترشح آدرنالین از غدد فوق کلیوی را افزایش می دهد و موادی که از تجزیه آدرنالین در بدن جمع می شود «کاتکول آمین ها» نهایتاً بخش های مختلف بدن را تحت تأثیر بدن قرار می دهند و موجب بروز علایم فیزیولوژیکی ذکر شده در بالا می گردند. تلاش برای پرهیز از اضطراب، خود موجب اضطراب بیشتری می گردد. (همان منبع، ص ۱۸۶)

اضطراب در چه کسانی بیشتر است ؟

۱) در شرایط مساوی در دختران بیش از پسران و در زنان بیش از مردان می باشد.

۲) افرادی که در ناز و نعمت بسیار رشد کرده اند بیشتر در سنین نوجوانی دچار اضطراب می شوند.

۳) افرادی که حساسیت و زودرنجی دارند.

۴)کسانی که در محیط پر از تضاد رشد کرده اند.

۵)کسانی که ضعیف المزاج باشند.

۶) کسانی که از داشتن پدر و مادر محرومند.

۷-کسی که فکر می کند زیاد مورد انتقاد است و نقاط ضعف زیادی دارد. (محمد زاده، ۱۳۸۳ ص ۱۷۹)

علل مهم پیدایش اضطراب :

۱- استرس مرتبط با شغل : کسانی که در مشاغل حساس کار می کنند بیشتر در خطر ابتلا به اضطراب هستند.

۲- وجود بیماری های دیگر: مثل بیماریهای صعب العلاج و سرطانها.

۳- سرو صدا :کسانی که در مکانهای شلوغ و پر سروصدا کار می کنند بیشتر به اضطراب دچار می شوند.

۴- نحوه تربیت و خصوصیات روانی والدین. (همت خواه، ۱۳۸۰ ص ۴۳-۴۲)

اضطراب افراد در برابر فشار روانی و ایجاد اضطراب

گر چه برای انجام هر کاری درجاتی از اضطراب لازم است. در هر یک از افراد انسانی یک حد بالایی نسبت به فشار روانی وجود دارد که بدن می تواند تحمل کند. به تدریج که سطح فشار روانی در بدنمان افزایش یافت، در واقع به یک نقطه بحرانی می رسد، یعنی جایی که ظرفیت بدن از آن بیشتر تحمل ندارد و همین جاست که بدن پیام می دهد سطح فشار روانی بیش از حد بالا رفته این پیام به صورت نشانه های جسمی، روانی یا رفتاری خود را نشان می دهد (احمدوند ۱۳۸۴ ص ۱۸۱)

در بعضی نخستین پیام، سر درد و بی حوصله شدن و احساس خمودگی می باشد. این امر دارای اهمیت است که بیاموزیم واکنش ما به این پیام اولیه، کدام پاسخ فردی ویژه است. اگر پیام نادیده گرفته شود کم کم فشار روانی افزایش می یابد در این مرحله نشانه اصلی ممکن است بدتر شود به این صورت شخص به فشار روانی مزمن و بلند مدت گرفتار می گردد و ممکن است مثلاً زود رنج گردد و سپس دردهای سینه و آشفتگی های خواب یا نشانه های دیگر در او پدیدار شود. این پیامها یک راه با خبر شدن فرد است که سطح فشار روانی به طور ناخوشایندی افزایش یافته و باید کوشش شود برای کاهش فشار هر چه زودتر اقدام لازم صورت گیرد. (همان منبع، ص ۱۸۱)

جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه درباره میزان اضطراب و اعتماد به نفس دانش آموزان دختر

اهمیت راهبردهای مقابله ای از جانب محققان سلامت با پذیرش عام روبرو شده است با این حال، تنوع سبک ها و راهبردهای مقابله ای تشخیص اینکه چه شیوه ای در کمک به بهبود بهتر است را مشکل می سازد. (آشتیانی، ۱۳۸۷ ص ۱۶۷)

۱- تن آرامی : با توجه به اینکه اضطراب به احساس تنیدگی، نگرانی و برانگیختگی کلی در شما منجر می‌شود، منطقی است که اگر آرام شوید راحتر می توانید با اضطراب مقابله کنید به دو طریق می توان از آرام سازی برای مقابله با اضطراب استفاده کرد، یکی از روش های مؤثر، متمرکز کردن توجه بر بدن خود   می باشد، تنفس، ضربان قلب و سایر علایم برانگیختگی بدنی مانند تنیده شدن عضلات و تعرق، کف دست خود

را مورد توجه قرار دهید، هرگاه بدنتان علایم اضطراب مشاهده کردید وقت آن است که از مهارت خود آرام سازی استفاده کنید به عنوان مثال : فرض کنید در حال سخنرانی یا انجام دادن کاری در مقابل جمعیت هستید که بدنتان علایم اضطراب را نشان می دهد، به جای اینکه وحشت کنید و کنترل خود را از دست بدهید به خودتان بگویید« لازم است نفس عمیق بکشم و آرام باشم» (محمد خانی ۱۳۸۱، ص ۲۲۵)

۲- کنترل افکار نگران کننده : اضطراب ممکن است به شکل خیال پردازی ها یا تصاویر ذهنی، نشخوارهای فکری، افکار نگران کننده ای که کنار گذاشتن آنها غیر ممکن است بروز کند.(مبینی۱۳۸۴، ص ۵۴)

تفکر غیر منطقی، اضطراب را تشدید می کند و موجب می شود که به آسانی در دام یک دور باطل بیفتد ارزیابی غیر منطقی از یک رویداد زندگی، اضطراب بی جهتی را در شما ایجاد می کند، سپس این اضطراب به عنوان نشانه وجود یک اشکال تلقی می شود، متقابلاً ارزیابی غیر منطقی به وجود آمده است به مشکل درجه یکی که ارتباط با واقعیت ندارد تبدیل می شود، وقتی اضطراب بر شما غلبه می کند، مشکلات را آنقدر بزرگ تصور می کنید که ترس از اضطراب بیشتر از ترس واقعی از مشکل شما را تضعیف و ناتوان  می سازد. (پور حسینی ۱۳۸۶ ص ۳۰۷)

۳- کنترل رژیم غذایی و ورزشی : افراد به راه های مختلفی به فشار روانی پاسخ می دهند، سیگار می کشند الکل می نوشند و بعضی نیز مصرف غذاهایشان کاهش یا افزایش می یابد. تمامی این رفتارها عیوبی را شکل می‌دهند، یعنی یک رفتار ناسازگارانه به فشار روانی موجب فشار بیشتری می گردد، به نمونه پرخوری توجه نمایید نتیجه پرخوری اضافه وزن است که این اضافه وزن منجر به افزایش فشار روانی و اضطراب می شود، شخصی با ۲۵ درصد اضافه وزن احتمال ابتلا به حمله قلبی، فشار خون، سکته ۵/۲ برابر افزایش می یابد. هم چنین با افزایش وزن خود آنگاه شخص پایین آمده موجب کاهش اعتماد به نفس می شود که به نوبه خود فشار روانی دیگری است، یک رژیم غذایی صحیح و دقت در جذب مواد مغزی مناسب می تواند جهت کمک به مداوا با فشار روانی مورد استفاده قرار گیرد، افرادی که تغذیه مناسبی دارند احساس خوبی نسبت به خودشان دارند. (بخشی‌پور، رودسری- ۱۳۸۰، ص ۱۹۶)

۴- استفاده از رویارویی مثبت : استفاده از رویارویی مثبت برای مقابله با اضطراب دو دلیل خوب وجود دارد. اول اینکه مواجهه و رویارویی راهی است برای حساسیت زدایی خود نسبت به افراد، مکانها و تکالیفی که زندگی را برای ما دشوار می کند. دوم : رویارویی مثبت با مسائل بر خودپنداره‌ی شما تأثیر می‌گذارد (پور حسینی، ۱۳۸۶، ص ۳۱۰- ۳۰۹)

ترس از امتحان و انجام کار:

فرهنگ ما بر رقابت و موفقیت تأکید زیاد دارد. به خوب انجام دادن کار ایرادی نیست. اما اشکال اینجاست که به اعتقاد بسیاری از اشخاص موفقیت، تنها کلید خوشبختی و عزت نفس است این افرادمعتقدند برای اینکه مورد مهم و پذیرش دیگران واقع شوند باید به گونه ای برجسته و کامل باشند این طرز تلقی می تواند اضطراب تولید کند؛

ممکن است در حال مطالعه یا امتحان مضطرب شوید که اصطلاحاً به آن «ترس ا امتحان» می گویند این اضطراب دو علت دارد که یکی مسلم و دیگری نهفته است ترس از شکست علت مسلم این قبیل اضطرابات است مثلاً احساس می کنید اگر موفق نشوید پیش دیگران عقیده می شوید. (قراچه داغی ۱۳۸۵، ص ۳۹۳)

علت دوم و پنهان ترس از انجام کار اینست که احتمالاً هدف های شما با هدفهای واقعی شما یکی نیستند ممکن است اضطراب شما به این دلیل باشد که خود را به حرکت در جهتی مجبور می کنید مناسب شما نیست. (همان منبع، ص ۳۹۴)

اضطراب کی و به چه کسانی ضربه می زند؟

چنین نیست که استرس گروه سنی خاصی را برگزیند و از سایر گروه های سنی دیگر درگذرد، هر سنی استرس های خاص خود را دارد در نتیجه اگر ما اغلب موقعیت هایی را که استرس در آن ها عامل اولیه است بررسی کنیم در می یابیم که می توانند در هر دوره زندگی آغاز گردند، لیکن اگر به سنی که بیماری اضطراب برای اولین بار شروع می شود توجه کنیم آن را گسترش یافته در تمامی سنین نمی یابیم بلکه اکثریت حالات در اواخر نوجوانی و سالهای اولیه بعد از بیست سالگی شروع می گردند و شروع بیماری در سنین قبل از ۱۵ و بعد از ۳۵ سال نسبتاً نادر است. (حدیدی ۱۳۸۳، ص ۲۱)

پژوهشها نشان داده اند که اثرات زیان بخش مشکلات روزمره در افرادی که تا به حال تحت استرس نبوده اند. (مونر ۱۹۸۲) افراد مضطرب و نیز کسانی که در حالت آشفتگی روانی تا در مقابله مؤثر نیستند شدیدتر است، فشارهای روانی ناشی از مسائل روزمره برای افرادی که دارای عزت نفس بالا هستند و از سیستم حیاتی خوبی برخوردارند کمتر است. (محمد خانی ۱۳۸۱، ص ۵۴)

اضطراب در دوره های مختلف :

در چهار سال اول زندگی فقدان جهت مادری یا محدودیت از آن و به موقع نرسیدن غذا سبب اضطراب بچه می‌شود. قبل از بلوغ عدم آشنایی بچه با مهارت های اجتماعی، فرار از برخورد به مسئله یا مانع، بی لیاقتی فردی و عدم توفیق در اجرای نقشی که از لحاظ مونث یا مذکر بودن جامعه به عهده فرد می‌گذارد سبب پیدایش اضطراب در بچه ها می شود، در دوره بلوغ اجرای استقلال شخصی، حالت تعرض و جمله تمایلات جنسی محافظت بدن و آشنایی به مهارتهای عقلانی و حرفه ای سبب بوجود آمدن اضطراب در افراد است. (شریعتمداری ۱۳۸۵، ص ۲۷۸)

اضطراب واکنش طبیعی به فشار روانی است که دارای مؤلفه های بدنی و ذهنی می باشد، اضطراب زمانی به مشکل تبدیل می شود که به صورت پاسخی غیرواقع بینانه درآید یا آنکه بی دلیل تداوم یابد (مبینی،ص۶۷)
اضطراب معمولی ترین پاسخ به محرک تنش‌زاست منظور از اضطراب، هیجانی است ناخوشایند که همراه درجاتی از آن را در قالب کلماتی همچون دلشوره، نگرانی، تنش و ترس تجربه کرده ایم. (رفیعی، ۱۳۸۴، ص ۴۹۲)

شاید بتوان اضطراب را به عنوان احساس رنج آوری که با یک موقعیت ضربه آمیز کنونی یا با انتظار خطری که به شیء نامعینی وابسته است، تعریف کرد به عبارت دیگر اضطراب مستلزم مفهوم ناامنی یا تهدیدی است که  فرد منبع آن را به وضوح درک نمی کند در حالی که اصطلاح ترس به احساسی پوشش می دهد که در مقابل یک شیء که به منزله ی شیء خطرناک محسوب می شود به وجود می آید. (دادستان،۱۳۸۶،ص ۴۴۳)

اضطراب یک وضعیت ناخوشایند حاد و مزمن همراه با ترس و نگرانی و نشانه های جسمی و بدنی است، نشانه ها و علایم این بیماری عبارتند از: طپش قلب، عصبانیت، افزایش تنفس، احساس خفگی افزایش نامنظم فشارخون، دردهای شکمی، سردرد،کمردرد، بی اشتهایی، کاهش میل جنسی، سرگیجه،کاهش وزن، خستگی، تکرار ادرار، لرزش صدا و لرزش اندامها. (همت خواه، ۱۳۸۰، ۴۲)

به عقیده آدلر۳۲  اضطراب نتیجه‌ی مقصور در یادگیری است و نیز نتیجه ی ادراک و تصورات معیوب و منحرف در انسان می‌باشد، آدلر معتقد است اضطراب زندگی فرد را تا حد زیادی تلخ می کند، او را از تماس های اجتماعی باز می‌دارد و امید انسان را به ایجاد زندگی آرام نابود می کند، فرد مضطرب بیشتر از دیگران به خودش فکر می کند و همیشه از تغییر موقعیت و شروع انجام هر کاری بیشتر از دیگران اضطراب و هراس دارد.(پورحسینی،۱۳۸۶، ص ۳۱۲)

جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه درباره میزان اضطراب و اعتماد به نفس دانش آموزان دختر

اضطراب عموماً به منزله ی یک انتظار به ستوه آورنده است که به منزله چیزی که ممکن است در یک تنش گسترده و موحش و غالباً بی نام اتفاق افتد، این حالت که به شکل احساس و تجربه کنونی مانند هر اغتشاش هیجانی در دو سطح همبستر روانی و بدنی در فرد پدید می آید، ممکن است به یک تهدید عینی «اضطراب آور« (تهدید مستقیم یا غیر مستقیم مرگ، حادثه شوم، یا مجازات) نیز وابسته باشد. (دادستان، ۱۳۷۰، ص۷۱)

اضطراب رفتاری غیر عادی است، زیرا منشأ بسیاری از بیماریهای روانی می باشد یا این وصف می توان اضطراب را تنها واکنش عصبی دانست زیرا افراد عادی نیز این حالت را احساس می کنند و عوامل مختلف زندگی ماشینی ایجاد کننده ی آن می باشد. آدمی از هر جهت تحت فشار زندگی شهرنشینی است، حتی

مسائل اجتماعی که مستقیماً به او مربوط نمی شود نیز سبب نگرانی او خواهد شد. (محمد زاده، ۱۳۸۳، ۱۷۶)

علایم و نشانه های اضطراب در کودکان و بزرگسالان فرق می‌کند، در درمان اضطراب، ابتدا باید عوامل به وجود آورنده آن شناسایی شود، سپس تحت نظارت روان پزشک درمان آغاز می گردد، داروهایی که در درمان اضطراب استفاده می شود عبارتند از: دیازپام، لورازپام،کلونازپام،آسپروزولام و کلردیازپوکساید. (همت خواه ۱۳۸۰، ص ۴۳)

درک اضطراب :

درباره ی علت اضطراب سه نظریه متفاوت۳۳  وجود دارد، به اعتقاد درمانگر شناختی، افکار منفی و طرز تلقی های غیر منطقی موجب اضطراب هستند مثلاً اگر بر این باور باشید که باید همیشه مورد تائید دیگران قرار گیرید در صورتی که با انتقاد رئیس خود مواجه شوید و یا اگر مجبور باشید در حضور جمعیت زیادی سخنرانی کنید به احتمال زیاد نگران و عصبی می شوید. (قراچه داغی، ۱۳۸۵، ص ۲۴۱)

به اعتقاد تحلیل‌گر روانی تضادهای سرکوب شده تولید اضطراب می کنند، در سنین رشد احتمالاً از اینکه احساسات منفی خود را با پدر و مادرتان در میان بگذارید، بیمناک بودید، اکنون در سن بلوغ هم ممکن است هنوز از ابراز خشم و یا از در میان گذاشتن افکار خود با دیگران هراس داشته باشید، در صورت اختلالات با رئیس اداره احتمالاً خشم خود را فرو می دهید مبادا که مورد آزار او قرار گیرید، از تحقیر شدن می ترسید و این همان رفتاری است که پدر و مادر با شما کرده اند، تلاش برای اجتناب از برخورد و رو در رویی شما را به سرکوب احساساتتان وادار می کند و در نتیجه عصبی و هراسان می شوید. (همان منبع ص ۲۴۱)

به اعتقاد برخی از روان پزشکان به هم خوردن تعادل شیمیایی علت احساس هراس است. در نتیجه مصرف دارو را تجویز می‌کنند تا ناراحتی شما را برطرف سازند، در واقع بسیاری از بیماران نیز معتقدند مسائل عصبی آنها با دارو دروانی برطرف می شود، گروهی فکر می کنند که اضطراب ناشی از حساسیت های غذایی یا کاهش قند خون است. در این میان جمعی نیز نگران تومور مغزی یا قلبی هستند این جماعت مرتب پزشک عوض می کنند تا با تشخیص بیماری و مداوایی که هرگز صورت واقع نمی گیرد شفا پیدا کنند، به اعتقاد شناخت درمانی به جای حوادث بیرونی، افکار سبب نگرانی هستند، این مطلبی است که نه تنها در مورد اضطراب و هراس بی اساس، بلکه در مورد تمام احساسات منفی صدق می کند، برای آنکه از حادثه ای نگران شوید، ابتدا باید آنرا تفسیر کنید و برایش معنایی در نظر بگیرید، این نقطه نظر از اهمیت عملی قابل ملاحظه ای برخوردار است زیرا با تغییر طرز فکر می توانید احساس را تغییر بدهید، می توانید بر ترس، نگرانی، اضطراب، عصبیت و هراس های روانی خود غلبه کنید. (همان منبع ص ۲۴۲- ۲۴۱)

اختلالات اضطرابی :

اختلالات اضطرابی هنگامی تشخیص داده می شوندکه تجربه ی ذهنی احساس اضطراب به وضوح وجود داشته باشد TR – IV – DSM  شش طبقه ی عمده برای اختلالات اضطرابی ارائه کرده است :

۱- فوبی :

آسیب شناسان روانی فوبی را نوعی اجتناب ناراحت کننده و ناشی از ترس می دانندکه تناسبی با میزان خطر موجود در یک شیء یا یک موقعیت خاص ندارد و بیمار آن را بی پایه می داند در صورتی که ترس افراطی از بلندی، فضاهای بسته، مار، عنکبوت (البته در صورتی که هیچ خطر واقعی در کار نباشد) به قدری ناراحت کننده باشد که منجر به آشفتگی در زندگی شخص شود می توان تشخیص خوبی را داد. (دهستانی، ۱۳۸۶، ص ۱۶۴)

ملاک های تشخیصی TR – IV – DSM   برای فوبیها

۱- ترس غیر عقلانی و پایدار شدید که ماشه چکان آن اشیاء و موقعیت ها هستند.

۲- در صورت مواجهه با محرک ترس آور دچار اضطراب شدید می شود.

۳- شخص تشخیص می دهد که این ترس نامعقول است.

۴- شخص از موقعیت ترس آور اجتناب می کند یا با اضطراب و رنج شدید آن را تحمل می کند. (همان منبع، ص ۱۶۴)

اختلال اضطراب فراگیر۳۶ :

شخص مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر (GAD ) همواره در رابطه با موضوعات جزئی شدیداً مضطرب می‌شود. بسیاری از آدمیان گهگاه نگران می شوند اما بیماران مبتلا به GADنگرانیهای مزمن دارند. آنها ساعت ها راجع به گستره ی وسیعی از موضوعات احساس نگرانی می کنند و این دلشوره ها را اموری مهار ناپذیر می‌دانند. اگر این نگرانیها به علت یکی از سایر اختلالهای محور باشند تشخیص GAD را نمی توان مطرح ساخت (مثلاً تشویق راجع به آلودگی در فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری- عملی) ویژگی های دیگر GAD عبارت است از مشکل در تمرکز، خستگی زودرس، بیقراری، تحریک پذیری و تنش عضلانی شدید. (هیئت مؤلفان، ۱۳۸۶ ص ۴۴۶)

با اینکه بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر معمولاً به دنبال روان درمانی نمی روند، شیوع آن در طول زندگی بسیار بالاست. این اختلال حدود ۵ درصد از کل جمعیت را شامل می شود، این اختلال معمولاً از اواسط دوران نوجوانی آغاز می شود و به نظر می رسد که رویدادهای تنش زای زندگی در ایجاد آن نقش دارند. این اختلال در زنان دو برابر مردان است و با سایر اختلالات اضطرابی و اختلال های خلق همایندی مرضی بالایی دارد.(همان منبع، ص ۴۴۶)

۴- اختلال وسواس فکری- عملی

اختلال وسواس فکری- عملی (OCD ) یک اختلال اضطرابی است که در آن، ذهن فرد از افکار مهار نشدنی و پایدار لبریز شده و فرد را مجبور به تکرار مجرد اعمال مشخصی می کند که سبب درماندگی و اخلال در کارکرد روزانه اش می کند. شیوع این اختلال در طول زندگی بین ۱ تا ۲ درصد جمعیت برآورد شده و در میان زنان بیش از مردان شایع است و اغلب در پی رویدادهای تنش زا مثل بارداری، زایمان کشمکشهای خانوادگی یا مشکلات شغلی بروز می کند، شروع زود هنگام آن در مردان رایج تر و با وسواسهای عملی مربوط به دادرسی همراه است. شروع دیر هنگام آن در زنان شایعتر است و بصورت وسواس در شستشو ظهور می کند. در خلال یک دوره ی افسردگی، گاهی بیماران دچار اختلال وسواس فکری- عملی می شوند و در بیماران قبلا به وسواس فکری- عملی، غالباً افسردگی مشخص و آشکاری دیده می شود. ( دهستانی ۱۳۸۶، ص ۲۰۰)

وسواس فکری : افکار، تکانه ها و تصورات مزاحم و تکراری هستند که ناخواسته به ذهن می آیند و در نظر فرد اموری غیر عقلانی و مهار نشدنی جلوه می کنند. از نظر بالینی شایعترین وسواسهای فکری عبارتند از ترس از آلودگی، ترس از بروز تکانه های جنسی یا پرخاشگری یا ترس خود بیمار نگارانه راجع به بدکاریهای بدن، هم چنین ممکن است وسواس فکری به صورت تردید، تنبلی و اهمال کاری و بلاتکلیفی مفرط پدیدار شود. (همان منبع، ص ۲۰۰)

وسواس عملی : عبارت است از رفتار یا اعمال ذهنی تکراری که بیمار برای کاهش پریشانی ناشی از افکار وسوسه آمیز و یا جلوگیری از رویدادهای هولناک آنرا انجام می دهد این عمل هیچ گونه ارتباط واقعی با هدف ظاهر ی اش ندارد یا آشکارا دارای ارتباطی اغراق آمیز است. غالباً کسی که به صورت دائمی عمل خاصی را تکرار می کند، از این می ترسد که در صورت عدم اجرای آن، عواقب هولناکی نصیبش شود. ممکن است تعداد دفعاتی که یک عمل تکرار می شود حیرت آور باشد. (همان منبع ص ۲۰۱)

رایج ترین نتیجه ی اختلال وسواس فکری- عملی تائید نامطلوب آن بر روابط فرد با دیگران به خصوص با اعضای خانواده است. اشخاص اعم از همسر، فرزندان، دوستان یا همکاران با مشاهده ی نیاز پایان ناپذیر و غیر مقاوم برای شستن مکرر دستها در هر دقیقه، پاک کردن دستگیره ی در یاشستن کاشیهای کف حمام، احتمالاً دچار ناراحتی یا انزجار او می شوند. این احساسات ستیزه جویانه احتمالاً آمیخته به احساس گناه هستند چون آنها تا حدودی می فهمند که بیمار نمی تواند برای رفع این امور بی معنا کاری بکند. می توان انتظار داشت که تأثیرات نامطلوب این رفتارها بر دیگران به نوبه ی خود، پیامدهای دیگری نیز به دنبال داشته باشد مثل ایجاد احساس افسردگی و اضطراب فراگیر در بیمار و حتی زمینه چینی برای هر چه خرابتر کردن روابط شخصی در فرد وسواسی. (مبینی ۱۳۸۴، ص ۴۳)

وسواس های عملی که معمولاً گزارش می شوند عبارتند از :

۳-۷-۱٫ویژگی‌های شخصی که عزت نفس بالا دارد
۱-  مستقل عمل می کند: در مورد مسائلی چون استفاده از : وقت، پول، حرفه، لباس و مانند این ها ، خود دست به تصمیم گیری و انتخاب می زند.

۲-  مسؤولیت پذیر است : سریع و با اطمینان عمل می کند.

۳-   به پیشرفت‌هایش افتخار می کند : هنگامی که از پیشرفت هایش ،  تعریفی به میان می آید ، با مسرّت تصدیق می کند و از این بابت احساس رضایتمندی می نماید.

۴-  به چالش های جدید مشتاقانه رو می آورد

۵-  دامنه وسیعی از هیجانات و احساسات را نشان می دهد : می تواند قهقهه بزند، بخندد ، فریاد بکشد و گریه کند .

۶-  ناکامی را به خوبی تحمل می کند : هنگام روبه رو شدن با ناکامی ها ، می تواند واکنش های گوناگونی نشان دهد

۷-  احساس می کند می تواند دیگران را تحت تاثیر قرار دهد و از نفوذی که بر افراد خانواده و دوستان دارد ، مطمئن است.( همان منبع )

۳-۷-۲٫ویژگی افرادی که عزت نفس پایین دارند( عبدالله پور ، ۱۳۸۵، ص ۱۲۲)

۱-توانمندی های خود را دست کم می گیرد و اظهار می کند که هیچ وقت نمی‌تواند یاد بگیرد .

۲-احساس می کند دیگران برایش ارزش قائل نیستند .

۳-در محبت و پشتیبانی دوستانش تردید دارد و یا احساس می کند آنها به او علاقه ندارند و از او حمایت نمی‌کنند .

۴-احساس ناتوانی می کند و با مشکلات و مسائل روزمره ی خود قدرتمندانه مقابله نمی‌کند .

۵-به آسانی تحت تاثیر دیگران قرار می گیرد . اندیشه ها و رفتارش غالباً  متاثر از کسانی است که اوقات خود را با آنها می گذارند . او اغلب تحت نفوذ شخصیت های قوی قرار می گیرد .

۶-او فقط رفتار های خاص چون بد خلقی ، بی‌قیدی ، خشونت را از خود بروز می دهد و والدین می توانند پیش بینی کنند که درآن لحظه منتظر کدام رفتار او باشند . ( همان منبع ، ص ۱۳۰).

۷-او از شرایطی که باعث آشفتگی اش می شود مثل ترس خشم و… فرار می کند و کمتر تحمل آنها را دارد .

۸-اشتباهات و ضعف های خود را نمی پذیرد و معمولاً دیگران یا بد شانسی را سبب بروز مشکلاتش می داند .

۹-کسی که عزت نفس پایینی دارد ، به آسودگی تن به آلودگی و انحراف می دهد در برابر فقر و نداری خود را می بازد از انجام گناه باکی ندارد و از این که رسوا شود ناراحت نیست .( پور افکاری ، ۱۳۷۵)

اگر بخواهیم اختلالات رفتاری را به سه دسته تقسیم کنیم

فردی:

۱-آرزوی شخصی دیگر بودن

۲-احساس ناکامی و بی ارزشی

۳-اضطراب آشکار

۴- مکرر گریستن

۵-  نظر گاه منفی و بد بینانه نسبت به آینده( همان منبع ، ص۶۸)

اجتماعی:

۱ – اعمال پرخاشگرانه نسبت به همسالان( وجدانی ، ۱۳۸۱، ص ۱۶۳)

۲-نداشتن اعتماد به بزرگتر غریبه و همسالان تازه وارد

۳- اشکال در درک دیدگاه های دیگران

۴- اجتناب از نقش های رهبری

۵- آزادی طلب نبودن ( همان منبع ، ص ۱۶۴)

آموزشی:

۱-پریشان حال بودن

۲-به ندرت سوال کردن(فیروز بخت ، ۱۳۷۷ ، ص ۱۳۲) .

۳-۸عزت نفس یکی از دلایل اختلالات رفتاری نوجوانان

یکی از دلایل عمده بسیاری از اختلالات رفتاری و شخصیتّی در کودکان و نوجوانان، ضعف در اعتماد به نفس و احساس خودارزشمندی (عزت نفس) است، بنابر این امروزه در اصلاح و درمان بسیاری از این اختلالات، پرورش و تقویّت احساس عزت نفس و اعتماد به نفس و مهارتهای فردی و اجتماعی آنان، نقش بسزایی ایفا می‌کند.( همان منبع ، ص ۱۳۳)

از این رو با توجه به اهمیّت عزت نفس در رشد شخصیت و سلامت روانی کودکان و نوجوانان، در جهت تقویت و افزایش آن، موارد زیر به والدین و دست اندرکاران تعلیم و تربیّت توصیه می شود:

۱-روحیه دینی و ایمان مذهبی را در کودکان و نوجوانان تقویت کنید.

۲- سعی کنید در برخورد با کودکان و نوجوانان، توانمندی های آن ها را مورد نظر قرار دهید، نه ناتوانی ها را.

۳- زمینه کسب تجربه های خوشایند از فعالیت های مستقل و آزاد را برای آن ها فراهم کنید.

۴-تجربه های موفقیت آمیز آنان را افزایش دهید. ( بیگی ، ۱۳۷۷ ، ص ۴۵)

۵-قدرت تحمّل کودکان و نوجوانان را برای مواجه شدن با ناکامی های احتمالی افزایش دهید.

۶- رفتار مصمّم و مطمئن و در عین حال مطلوب کودکان و نوجوانان را تقویت کنید.

۷- کودکان و نوجوانان را در کنترل احساسات و عواطف خود یاری دهید.

۸-مهارت های اجتماعی کودکان و نوجوانان کمرو و فاقد اعتماد به نفس را افزایش دهید.

۹- آنان را با الگوهای رفتاری مطلوب آشنا کنید.

۱۰-از انجام هر گونه رفتار تنبیهی و تحقیرآمیز درباره ی دانش آموزان خودداری کنید.( همان منبع، ص ۵۰) .

۳-۹٫عزت نفس سالم و نا سالم

میزان اعتماد به نفس کودک در طی دورانهای مختلف زندگی با نوعی نوسان روبرو میشود. تجربیات کودک زیاد می شود و درک او نسبت به مسائل مختلف تغییر پیدا میکند به همین دلیل عزت نفس او به طور متناوب در حال تغییر است. این امر می تواند به والدین کمک کند تا نشانه های عزت نفس سالم و ناسالم را درک کنند(اینترنت ۲)

کودکی که با عزت نفس پایین روبرو است هیچ گونه تمایلی به انجام کارهای جدید ندارد. در این شرایط کودک ممکن است دائماً در مورد توانایی های خود نگرش منفی داشته باشد و چیزهایی از این قبیل بگوید: “من نادان هستم” یا “هیچ وقت یاد نمیگیرم که چگونه باید کارها را به درستی انجام دهد” یا “آخرش چه می‌شود؟ به هر حال که هیچ کس به من اهمیت نمی دهد.” ( همان منبع )

تاب و توان کودک در برابر مشکلات کم می شود به راحتی تسلیم موانع خارجی میشود و همیشه منتظر کسی است که از راه برسد و بار مسئولیت های او را به دوش بکشد. این قبیل کودکان به شدت نسبت به انتقادهای خارجی از خود واکنش منفی نشان می دهند، و به راحتی از خودشان ناامید می شوند. کودکی که دارای عزت نفس سالمی است، از برقراری ارتباط با دیگران لذت می برد. او از قرار گرفتن در در مکان های عمومی و اجتماعی لذت می برد و در عین حال تنهایی نیز به او آرامش می دهد. زمانیکه نوبت به مواجهه با مشکلات و چالش های خارجی می رسد، می تواند به راحتی راه حل های کاربردی و مفید را پیدا کند. به راحتی متوجه کاستی ها می شود و هیچ موقع خود و یا اطرافیانش را زیر سؤال نمی‌برد. به عنوان مثال به جای اینکه بگوید: “من نادان هستم” می گوید: “من این مطلب را به درستی متوجه نشده بودم.” این قبیل کودکان نقاط ضعف و قوت خودشان را به خوبی می شناسند و آنها را می پذیرند. این امر سبب می شود که نوعی نگرش خوش بینانه در آنها ایجاد شود.(محمدی ، ۱۳۸۶، ص ۲۱۱) .

جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه درباره میزان اضطراب و اعتماد به نفس دانش آموزان دختر

راجرز در نظریه ی خویش درباره ی مفهوم خود و خود ایده آل عقیده ای مشابه عقیده ی جیمز دارد. پترسون (۱۹۷۷) معتقد است تفاوت جیمز و راجرز در آن است که جیمز توجه‌اش نسبت به واقعی و خود آرمانی و راجرز توجه اش به ناهماهنگی خودهای واقعی و خودآرمانی به عنوان تعیین کننده عزت نفس  است. به نظر راجرز هر چه ناهماهنگی بین خودهای واقعی و آرمانی بیشتر باشد عزت نفس کمتر و میزان ناسازگاریی بیشتر خواهد بود.( مترجم ، جمالفر ، ۱۳۸۳، ص ۳۸) .
کوپر اسمیت (۱۹۶۷) در این باره می گوید : راجرز در مورد منشاء عزت نفس مستقیماً صحبت نکرده ولی بحث او در مورد شرایطی که خویشتن پذیری را تسهیل و تعارض را کاهش می دهد در شناخت ما از آن موضوع سهم است. راجرز مفروض می دارد که تمام افراد خودانگاره ای از خود شکل می دهند که به حفظ سازگاری به دنیای خارج کمک می نماید. چون این خودانگاره در اثر تعادل یا محیط رشد می کند، قضاوت ها ، ترجیحات و کمبودهای موقعیت خانوادگی و اجتماعی خاص را منعکس می کند راجرز اثرات مهلک محیط‌هایی را که در مورد فرد به عنوان یک موجود بد قضاوت می نمایند را نشان می دهد این قضاوت های تند و خرد کننده فرا را از پذیرش خود باز می‌دارد و بدینسان می تواند باعث رنجش شده و با تهدید ارزشمندی و شایستگی او اثر تخریبی داشته باشد.( جهان آرا ، ۱۳۸۳، ص ۲۶۳)

وی (راجرز) معتقد است یک جو آسان گیرد. بیان آرزو و عقاید و عاطفه را ممکن ساخته و به مقایسه ها و ارزشیابی تند مکرر متوسل نمی شود خرد را قادر به شناخت و خویشتن پذیری می کند. شاملو (۱۳۶۸) می نویسد: بنابراین می توان گفت بر اساس نظریه ی راجرز احساس عزت نفس در اثر نیاز به نظر مثبت به وجود می آید نیاز به نظر مثبت دیگران شامل بازخوردها یا رفتار گرم و محبت آمیز، احترام، صمیمیت، پذیرش و مهربانی از طرف محیط و بخصوص اولیاء کودک می شود. . اگر اولیاء به طفل محبت بدون قید و شرط نشان دهند بعدها از چنان عزت نفسی برخوردار می شود که لزومی در طرد کردن تجارب واقعی نمی‌بیند لیکن اگر اولیاء به کودک به طور مشروط محبت کنند و یا نظر مثبت بدهند کودک تجربه هایی را که با مفهوم خودش هماهنگ نباشد طرد و انکار می نماید. به عبارت دیگر انسان اصولاً موجودی فعال و خود شکوفا است و به عنوان بخشی از فرآمند خود شکوفایی در جستجوی حفظ و نگهداری همخوانی بین خویشتن و تجربه است. ( همان منبع ، ص ۲۶۲)

پروین۲۳ (۱۳۷۲) در این باره می گوید البته به دلیل تجربیات گذشته در مورد توجه مثبت مشروط ممکن است مواردی که عزت نفس را تهدید می کند انکار یا تحریف شود نتیجه حالتی از ناهمخوانی است که در آن اضطراب و عدم انعطافی را تجربه می کنیم که با نحوه تثبیت شده ای از ادراک و تجربه همراه است. پروین در ادامه می گوید مطالعات بسیاری در حمایت از این نظریه که سلامت روانی و عزت نفس زمانی با یکدیگر همبسته‌اند که بین خویشتن اصلی و خویشتن آرمانی تفاوت زیادی وجود نداشته باشد. به عبارت دیگر عزت نفس و رضایت از زندگی می تواند به عدم تشابه با خویشتن مطلوب مربوط شود تا شباهت با خویشتن آرمانی( احمدی ، ۱۳۷۹ ، ص ۱۲۸)

جزییات بیشتر درباره این پایان نامه :

پایان نامه درباره میزان اضطراب و اعتماد به نفس دانش آموزان دختر

نظریه آلپورت

آلپورت در سال (۱۹۶۱) هفت مرحله رشد را معرفی می کند که در مراحل اولیه احساس شخص نسبت به خویشتن شکل می گیرد. مراحل اول شامل مرحله ی کودکی ، مرحله خویشتن جسمانی ،مرحله خود هویتی ،مرحله عزت نفس، مرحله بسط مفهوم خویشتن و مرحله تلاش شخصی

او در توضیح مرحله ۴که مرحله عزت نفس است می گوید: عزت نفس به عنوان قدردانی شخصی از اعمال و رفتارش است. یعنی تائید او بر دیگران برای او پاداش است و عزت نفس را افزایش دهد( همان منبع ،ص ۱۳۰) .

۳-۵-۶٫نظریا ت دیگر روانشناسان

پروین (۱۹۹۲) در مورد نظرات دیگر روانشناسان چنین می نویسد : اپستین معتقد است افراد با عزت نفس بالا